Tekst źródłowy strony BUDYNEK POCZTY

{{paper}}
[[File: Poczta__Richard__Ballerstädt.jpg | thumb| Budynek poczty przy Langgasse 23 (ul. Długa) w latach 60. XIX wieku, fot. [[BALLERSTÄDT RICHARD ADALBERT, fotograf | Richard Adalbert Ballerstädt]]]]
[[File:1_Rudolf_August_Rogorsch.jpg|thumb|Budynek (trzeci od prawej) Poczty Głównej przy Langgasse 22/23 (ul. Długa, lata 70. XIX wieku, fot. Rudolf August Rogorsch]]
[[File:Budynek Poczty Głównej przy ul. Długiej po przebudowie z lat 1880–1882.JPG|thumb|Budynek Poczty Głównej przy ul. Długiej po przebudowie <br/> z lat 1880–1882]]
[[File:Skrzydło zbudowanego w latach 1895–1899 nowego budynku Poczty Głównej od strony ul. Ogarnej.JPG|thumb|Skrzydło zbudowanego w latach 1895–1899 nowego budynku Poczty Głównej od strony <br/> ul. Ogarnej]]
[[File:Budynek_Poczty.jpg|thumb|Odbudowa budynku poczty (z dziedzińcem pośrodku) po zniszczeniach II wojny światowej]]
[[File:Budynek_poczty.jpg|thumb|Fasada Poczty Głównej od strony ul. Długiej, 2012]]
[[File:Wnętrze_poczty.jpg|thumb|Poczta Główna, sala główna, 2012]]

'''BUDYNEK POCZTY''', ul. Długa 22–25, obecnie w zachodniej części kwartału między tą ulicą a ul. Ogarną, przylegającej do ul. Pocztowej. Pierwszy budynek poczty powstał tu w latach 1831–1834, po przeniesieniu siedziby urzędu pocztowego z 3. Damm (ul. Grobla III 1; [[POCZTA | poczta]]). Zajął nabytą przez rząd pruski działkę narożną z Postgasse (ul. Pocztowa), podzieloną między dwóch właścicieli: w kamienicy od zachodu, od 1793 własność dyrektora pruskiej poczty królewskiej [[UHL TOBIAS CHRISTIAN, dyrektor urzędu pocztowego | Tobiasa Christiana Uhla]], mieszkał w chwili nabycia przez Pruskie Ministerstwo Skarbu m.in. pastor [[RÖSNER DANIEL FRIEDRICH, pastor | Daniel Friedrich Rösner]], kamienica od wschodu była własnościa aptekarza Georga Friedricha Sadewassera (ojca [[SADEWASSER JACOB, aptekarz, radny | aptekarza i radnego Jacoba Sadewassera]]). Budynek (do ktorego należały i oficyny), otrzymał klasycystyczną, pięcioosiową i dwupiętrową fasadę.<br/><br/>
Zbyt mała powierzchnia spowodowała w końcu XIX wieku powiększenie obiektu o trzy następne kamienice (nr. 23–25). Zostały one rozebrane, na miejscu pięciu domów mieszczańskich w latach 1896–1899 powstał pod kierunkiem Karla Augusta Langhoffa nowy gmach. Składał się z trzech trójkondygnacyjnych brył. Od strony Langgasse (ul. Długa) budynek główny, w formie 4 skrzydeł dookoła głównej sali operacyjnej, oświetlonej przeszkloną kopułą. Mniejszy budynek zajął miejsce kamienic przy Hundegasse (ul. Ogarna) od numeru 114 do narożnika Postgasse. Między obiektami przy Langgasse i Hundegasse powstał łącznik, a po obu jego stronach dziedzińce.<br/><br/>
Poczta otrzymała dekoracje nawiązujące do manierystycznych gdańskich budowli z przełomu XVI i XVII wieku. Czerwona cegła murów została zestawiona z jasnym kamieniem, z którego wykonano obramienia okien, gzymsy, poziome pasy woluty i inne elementy. Narożne boniowania i szczyty ryzalitów przypominały nieco detale [[WIELKA ZBROJOWNIA | Wielkiej Zbrojowni]]. Pięć środkowych osi miało wysokie prostokątne okna, natomiast ryzality i boczne moduły otrzymały zróżnicowane otwory okienne. Niektóre z nich zamykały od góry odcinkowe łęki. Reprezentacyjna fasada od strony najważniejszej ulicy [[GŁÓWNE MIASTO | Głównego Miasta]] miała szerokość ponad 40 m, większą niż szerokość fasady ratusza, największego budynku przy tej ulicy. Składała się z siedmioosiowej, symetrycznej części centralnej flankowanej narożną wieżyczką i jednoosiowym modułem, za którym kryła się klatka schodowa. Środkowa część fasady miała dwie nieco wysunięte ryzality zwieńczone szczytami. Mniejszy szczyt akcentował znajdujący się pośrodku monumentalny portal. Rozczłonkowanie fasady i 3 szczyty w niewielkim tylko stopniu łagodziły wrażenie kontrastu między wielką bryłą poczty a kamienicami sąsiadującymi z nią w pierzei. <br/><br/> 
W 1945 częściowo zniszczona. Odbudowa według projektu [[KADŁUBOWSKI LECH, architekt | Lecha Kadłubowskiego]], z powiększeniem na potrzeby poczty zespołu do numeru 25, dotyczyła m.in. fasady. Przetrwały jej zasadnicze podziały, istnieją ryzality z trójkątnymi szczytami, główne wejście nie zmieniło położenia. Lech Kadłubowski zachował wystrój skrajnej wschodniej części ściany, za którą znajduje się klatka schodowa. W większej części fasady dawne detale zostały zastąpione socrealistycznymi. Parter obłożono jasnymi kamiennymi płytami, przez co uzyskał charakter cokołu, skontrastowanego z czerwonym tynkiem wyższych pięter. Wszystkie kondygnacje rozczłonkowano wąskimi pilastrami. Pięć środkowych osi zwieńczyła balustradoattyka. Zniknęła narożna wieżyczka. Ujednolicono okna.<br/><br/>
Najważniejszą różnicą w kompozycji neomanierystycznej i socrealistycznej fasady poczty była rezygnacja z silnego zaakcentowania osi wejściowej. Powstał w niej o wiele skromniejszy portal. Działania te spowodowały, że nowa fasada nie jest naładowana dekoracjami jak dawna i wydaje się lepiej wpisywać w otoczenie, mimo rezygnacji z detali wprost nawiązujących do dawnej gdańskiej architektury. Od 1 IX 1979 mieści się tu Urząd Pocztowy Gdańsk 50 (zmiana nazwy nastąpiła w związku z uruchomieniem Urzędu Pocztowego nr 1 na obecnym pl. Obrońców Poczty Polskiej, w dawnym budynku historycznego Polskiego Urzędu Pocztowego nr 1 w [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | II Wolnym Mieście Gdańsku]]). W latach 1995–1996 główna sala została przebudowana według projektu Andrzeja Sotkowskiego, nawiązującego do wyglądu z 1899. {{author: JASZ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]]