Tekst źródłowy strony SOLARZ FRANCISZEK, proboszcz Kaplicy Królewskiej

{{web}}
[[File: Solarz_Franciszek.jpg |thumb| Franciszek Solarz, 1953]]
'''FRANCISZEK KSAWERY SOLARZ''' (5 X 1910 Ołpiny pow. jasielski – 18 VI 1974 Gdańsk), proboszcz parafii Ducha Świętego przy [[KAPLICA KRÓLEWSKA I PLEBANIA KOŚCIOŁA NMP | Kaplicy Królewskiej]]. Syn rolników Wojciecha (zm. 1930) i Katarzyny z domu Mikos, był dziesiątym z trzynaściorga ich dzieci, wśród których byli: zamordowany w Palmirach działacz ruchu ludowego i kierownik szkoły inż. Ignacy (1891–1940), rolnicy Józef (1893–1942), Kazimierz (1900–1954) i Stanisław (ur. 1903), Jan (ur. 1908), radca prawny Tadeusz (1915–2006), Anna, Eleonora; czworo zmarło w wieku niemowlęcym lub dziecięcym (Stefania, dwie Zofie i Bronisław). <br/><br/>
W 1924 ukończył szkołę podstawową w Ołpinach, następnie uczył się w Niższym Seminarium Duchownym Warszawskiej Prowincji Redemptorystów w Toruniu (do 6 klasy), po której przez krótki czas przebywał w klasztorze w Mościskach (obecnie obwód lwowski, Ukraina). Wykształcenie średnie ukończył w Państwowym Gimnazjum im. Króla Stanisława Leszczyńskiego w Jaśle, gdzie uzyskał w 1932 świadectwo dojrzałości. Po maturze zajmował się „pracą oświatową” w Ołpinach i pomagał w gospodarstwie matki. W latach 1933–1934 odbył czynną służbę w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie i 6. Pułku Strzelców Podhalańskich w Samborze (obecnie obwód lwowski, Ukraina), skąd został zwolniony. Od 1934 do 1939 uczył się w Seminarium Duchownym w Łucku (obecnie obwód wołyński, Ukraina), 11 VI 1939 przyjął święcenia kapłańskie z rąk biskupa Adolfa Szelążka (inkardynowany do diecezji łuckiej). Mszę prymicyjną odprawił 25 VI 1939 w Ołpinach. <br/><br/>
Od 15 VII 1939 zarządzał erygowaną w 1939 parafią Kozaczki–Hrynki (gdzie w 1943 Ukraińcy spalili budującą się kaplicę) oraz pracował jako wikariusz i administrator w parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Łanowcach, pow. krzemieniecki (obecnie obwód tarnopolski, Ukraina). Prawdopodobnie w połowie 1943 (względnie w połowie stycznia 1944), z powodu zagrożenia ze strony ukraińskich nacjonalistów, uciekł do Generalnego Gubernatorstwa (4 II 1944 Ukraińcy wrzucili do kościoła w Łanowcach granaty, zamordowali w nim 11 osób, po czym ograbili i spalili świątynię) i powrócił do rodzinnych Ołpin (diecezja tarnowska). W latach 1945–1947 uzupełnił studia z zakresu historii Kościoła na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, ukończył je w grudniu 1947. 14 I 1948 uzyskał stopień doktora teologii na podstawie dysertacji ''Dzieje parafii w Bieczu'' przygotowanej pod kierunkiem ks. prof. dr. Tadeusza Glemmy. <br/><br/>
Za zezwoleniem biskupa łuckiego Adolfa Szelążka i administratora apostolskiego diecezji gdańskiej [[WRONKA ANDRZEJ, ksiądz, administrator diecezji, patron gdańskiej ulicy | ks. Andrzeja Wronki]] od lutego 1948 pracował w [[DIECEZJA GDAŃSKA | diecezji gdańskiej]] (jurysdykcję do pracy otrzymał 23 II 1948). W latach 1948–1952 mieszkał i pracował w Sopocie jako etatowy prefekt nauki religii w Państwowym Żeńskim Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącym im. Marii Curie-Skłodowskiej (od 1951 koedukacyjne Państwowe Liceum Ogólnokształcące nr 1). Jednocześnie od 3 VI 1948 był duszpasterzem akademickim dla studentów Wyższej Szkoły Handlu Morskiego i [[AKADEMIA SZTUK PIĘKNYCH W GDAŃSKU | Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych]] w Sopocie. Działalność duszpasterską prowadził wówczas w kościele szkolnym i garnizonowym św. Jerzego. Od 25 III 1949 był też moderatorem erygowanej przy kościele św. Jerzego Sodalicji Mariańskiej Akademików pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej i św. Stanisława Kostki. Z powodu przeszkód stawianych przez kapelana wojskowego ks. Stanisława Kałużę, prawdopodobnie już od 1950 nie mógł korzystać ze świątyni wojskowej, przez co prowadzone przez niego duszpasterstwo akademickie przestało funkcjonować. <br/><br/>
We wrześniu 1952 został przeniesiony do Gdańska, gdzie od 25 X 1952 był najpierw administratorem, a dekretem z 15 XI 1952 został ustanowiony przez wikariusza kapitulnego diecezji gdańskiej [[CYMANOWSKI JAN, ksiądz, administrator diecezji gdańskiej | ks. Jana Cymanowskiego]] proboszczem parafii Ducha Świętego przy Kaplicy Królewskiej w Gdańsku, z jednoczesną inkardynacją do diecezji gdańskiej (z punktu widzenia prawa kanonicznego była ona nieważna ze względu na brak ekskardynacji z diecezji macierzystej, nigdy jednak nie została cofnięta). Wraz z ks. Janem Cymanowskim przyczynił się do wstępnej odbudowy znajdującego się na terenie parafii [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]] (NMP) (uroczystość poświęcenia i częściowego otwarcia 17 XI 1955). Występował o przywrócenie parafialnej funkcji kościołowi NMP (nastąpiło to dopiero w 1991). Ponadto w latach pięćdziesiątych (na pewno w 1957–1959) pracował jako nauczyciel religii w Państwowej Podstawowej Szkole Muzycznej w Gdańsku-Stogach. <br/><br/>
Władze komunistyczne oceniały, że był przychylnie nastawiony do Polski Ludowej, choć nie należał do księży „patriotów” i nie był aktywny na tym polu. Mając to na uwadze, a także uważając go za niezdolnego do odbudowy kościoła NMP, władze duchowne 3 IV 1958 utworzyły przy tymże kościele samodzielny rektorat i ustanowiły rektorem [[ZATOR-PRZYTOCKI JÓZEF, proboszcz kościoła NMP, patron ulicy | ks. Józefa Zator-Przytockiego]]. Doprowadziło to do rozbicia parafii i wymagało interwencji biskupiej, prawdopodobnie też spowodowało pogorszenie się jego stanu zdrowia i przebytego w listopadzie 1959 ciężkiego zawału serca z wytworzeniem się tętniaka serca. Dekretem kurii biskupiej ze względów zdrowotnych z dniem 1 XII 1960 został zwolniony z obowiązków zarządcy parafii i zastąpiony przez ks. Józefa Zator-Przytockiego. Dekretem kurii biskupiej, wystawionym za zgodą prymasa Polski kardynała Stefana Wyszyńskiego i mocą tegoż specjalnych uprawnień, 10 X 1962 został zwolniony ze stanowiska proboszcza z pominięciem przepisów kanonicznych i przeniesiony w stan spoczynku. Na emeryturze nadal mieszkał przy Kaplicy Królewskiej, w której odprawiał msze i pomagał w słuchaniu spowiedzi. <br/><br/>
Był silnie związany ze swoją rodzinną wsią, z której pochodzili też inni księża pracujący w Gdańsku: [[KLUZ KAZIMIERZ, biskup | bp. Kazimierz Kluz]] i Jan Stefan Dziuban (1914–1996), pierwszy duszpasterz w Jasieniu ([[KOŚCIÓŁ BŁ. DOROTY Z MĄTÓW | kościół bł. Doroty z Mątów]]); z Ołpin pochodził też redemptorysta o. Stanisław Solarz (1894–1974), prawdopodobnie dalszy krewny (brak informacji o pokrewieństwie), w latach 1923–1930 dyrektor małego seminarium duchownego w Toruniu. Często do niej wyjeżdżał i wspierał jej proboszcza ks. Jana Ślęzaka (1913–1972). Jako historyk pracował też nad dziejami wsi. Pośmiertnie zostały wydane trzy jego książki: ''Ołpiny wieś w powiecie jasielskim. Studium historyczne gospodarczo-społeczno-kulturalne (1349–1970)'', Tuchów 1996 (ss. 352; na stronie tytułowej: Gdańsk 1970); ''Ignacy Solarz (1891–1940)'', Ołpiny 1997 (ss. 32); ''Rodzina Wojciecha Solarza z Ołpin'', Ołpiny 1997 (ss. 71). <br/><br/>
Zmarł po ponownym zawale serca. Uroczystości pogrzebowe rozpoczęły się wieczorem 19 VI 1974 wyprowadzeniem zwłok z Kaplicy Królewskiej do kościoła NMP. Msza pogrzebowa odbyła się rankiem następna dnia, po czym ciało zostało przewiezione do rodzinnych Ołpin, gdzie 21 VI 1974 odbyły się uroczystości pogrzebowe z udziałem rodziny, duchowieństwa diecezji tarnowskiej i gdańskiej (w tym [[LAUER WIESŁAW, ksiądz, redaktor | ks. Wiesława Lauer]a]), a ciało złożono w rodzinnym grobowcu na tamtejszym cmentarzu. {{author:DG}} <br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/>


'''Bibliografia''': <br/>
Archiwa Archidiecezjalne w Gdańsku i Warszawie. <br/>
Archiwum Państwowe w Gdańsku, Urząd Wojewódzki w Gdańsku, sygn. 2375/3164, Akta osobowe ks. Franciszka Solarza (z Wydziału do Spraw Wyznań). <br/>
Dębowska Maria, ''Kościół katolicki na Wołyniu w warunkach okupacji 1939–1945'', Rzeszów 2008. <br/>
Gogola Zdzisław, ''Z Ołpin powołał ich Pan. Biogramy osób duchownych w XX wieku'', Kraków 2002. <br/>
Gucewicz Daniel, ''Duszpasterstwo akademickie w Gdańsku (Trójmieście) 1945–1956'', [w:] ''Nadzieje i rozczarowania. Środowiska katolików świeckich w Polsce (1944/1945–1956)'', red. Michał Siedziako, Tomasz Sikorski, Warszawa 2022. <br/>
[Lauer Wiesław], ''Kronika żałobna'', „Miesięcznik Diecezjalny Gdański” 1978, nr 7/8. <br/>
''Leksykon kapłanów wyświęconych w latach 1869-1945 pracujących w diecezji gdańskiej'', oprac. Maciej Kwiecień, Gdańsk 2014, mps.




[[Category: Hasła w przygotowaniu]]