Tekst źródłowy strony SZPITAL DIAKONIS EWANGELICKICH

{{web}}
[[File:1_Szpital_diakonis_ewangelickich21.jpg|thumb|Schwarzes Meer  (ul. Stawki) i szpital dziecięcy diakonis (skrajnie z prawej)]]
[[File:1_Szpital_diakonis.jpg|thumb|Budynek byłego szpitala dziecięcego diakonis przy Schwarzes Meer 10 (ul. Stawki), stan z około 1880]]
[[File: Szpital_Diakonis_1865.jpg |thumb| Pierwszy budynek szpitala diakonis przy Nowych Ogrodach, około 1865]]
[[File:2_Szpital_diakonis.jpg|thumb|Pierwszy budynek szpitala diakonis przy Nowych Ogrodach, około 1870]]
[[File: 1_Szpital_Diakonis.jpg |thumb|Szpital diakonis ewangelickich przy Nowych Ogrodach, budynek z 1875]]
[[File:Szpital_diakonis_ewangelickich.jpg|thumb|Szpital diakonis ewangelickich przy Nowych Ogrodach po przebudowie z 1930]]
[[File: Diakonisy,_szpital.jpg |thumb| Diakonse przed szpitalem, 1914]]
[[File:4_Szpital_diakonis_ewangelickich.jpg|thumb|Kaplica w ogrodzie szpitala diakonis ewangelickich, 1908]]
[[File:5_Szpital_diakonis_ewangelickich.jpg|thumb|Była kaplica szpitala diakonis ewangelickich, 2018]]


'''SZPITAL DIAKONIS EWANGELICKICH''' (Diakonissenkrankenhaus, Zachodniopruski Macierzysty Dom i Szpital Diakonis - Westpreußisches  Diakonissen- Mutter- und Krankenhaus). Działał od 10 VII 1857 z inicjatywy członków gminy [[KOŚCIÓŁ ZBAWICIELA (I) | kościoła Zbawiciela na Zaroślaku]], początkowo jako szpital dziecięcy w wynajętym małym parterowym budynku przy Schwarzes Meer 10 (ul. Stawki ([[CZARNE MORZE | Czarne Morze]])). Jego prowadzenie powierzono [[DIAKONISY | diakonisom]] z Ludwigslust w Meklemburgii. W 1860 szpital przeniesiono do budynku przy Neugarten 23 (ul. Nowe Ogrody), poszerzając zakres świadczeń o leczenie chorób kobiecych. Pierwszych 30 pacjentek przyjęto 13 XI 1860, w 1864 szpital powiększono o dokupiony sąsiedni budynek przy Neugarten 24. Uporządkowano należący do posesji ogród, urządzając miejsce spacerów dla chorych.<br/><br/>
12 I 1870 kupiono od spadkobierców Friedricha Adolfa Gottschalka teren przy Neugarten 3/5, a 31 VIII 1871 wmurowano tam kamień węgielny pod budynek nowego szpitala, zaprojektowany przez architekta i radcę gdańskiej rejencji [[EHRHARDT BRUNO, architekt | Bruno Ehrhardta]]. Koszt zakupu działki oraz budowy nowego gmachu wyniósł 75 000 marek. Fundusze zbierano przez kilka lat w świątyniach protestanckich Gdańska, Pomorza i Prus Wschodnich; na ten cel przeznaczono też pieniądze ze sprzedaży władzom gdańskiej rejencji użytkowanych dotychczas budynków przy Neugarten 23/24 oraz otrzymane od osób prywatnych, gmin ewangelickich i instytucji. <br/><br/>
17 III 1875 nastąpiło otwarcie i poświęcenie nowego szpitala, który dysponował 100 łóżkami i salą operacyjną; przeznaczony był dla kobiet, dzieci i mężczyzn – pacjentów internistycznych i chirurgicznych. W głównym budynku znajdowały się pomieszczenia dla diakonis, jadalnia, biura, sale: konferencyjna, operacyjna, opatrunkowa i pokój lekarski. Po stronie wschodniej głównego budynku znajdował się trzykondygnacyjny tzw. Klassenkrankenhaus z 20 salami chorych klasy I–III oraz apteka, po stronie zachodniej głównego budynku – laboratorium, pomieszczenia gospodarcze i sala lekcyjna. W podwórzu stał budynek oddziału dziecięcego (parter, jedna sala z 28 łóżkami, dwie izolatki) i kobiecego (piętro, sala z 23 łóżkami).<br/><br/>
W 1884 w celu powiększenia obszaru szpitalu wykupiono ogrodnictwo [[RADIKE JULIUS GOTTLIEB, ogrodnik, dyrektor teatrów| Juliusa Gottlieba Radike]] przy Neugarten 6. W 1902 po zachodniej stronie głównego budynku wybudowano baraki dla chorych, w 1905 – stację pogotowia, w 1911 – nową salę operacyjną, w 1912 rozbudowano część szpitala przeznaczoną dla chorych I i II klasy. W okresie I wojny światowej pacjentami było kilka tysięcy rannych żołnierzy. W 1926 rozbudowano część przeznaczoną dla chorych III klasy i stację pogotowia, zbudowano kaplicę.<br/><br/>
W 1930 przystąpiono do nadbudowania piętra nad oddziałem dziecięcym i kobiecym oraz wzniesienia nowej zabudowy według projektu [[BIELEFELDT ADOLPH, architekt | Adolpha Bielefeldta]] w miejscu rozebranych obiektów na dziedzińcu. Prace zakończono w listopadzie 1933. Po przebudowie powstał czteropiętrowy gmach z mieszkaniami diakonis na ostatnim piętrze. Podczas II wojny światowej przebywali tu ranni żołnierze. 11 VII 1942, w czasie pierwszego angielskiego nalotu na Gdańsk ([[NALOTY BOMBOWE PODCZAS II WOJNY ŚWIATOWEJ | naloty bombowe podczas II wojny światowej]]), bomba uderzyła w zachodnie skrzydło głównego budynku; zginęło jedenaście osób, w tym dwie diakonisy, 12–14 VII 1942 zmarło 38 osób rannych podczas nalotu, w tym pięć diakonis i dwie pielęgniarki, kilkanaście dalszych zmarło w następnych dniach. W obawie przed skutkami dalszych nalotów, w początkach 1943 oddział dziecięcy przeniesiony został do [[LEŚNY MŁYN | Leśnego (Krzaczastego) Młyna]] w Oliwie. <br/><br/>
W 1876 chorym posługiwało, poza przełożoną, 16 diakonis, 24 nowicjuszki i 19 sióstr w okresie próbnym; zatrudniano trzech lekarzy. W 1900 chorymi opiekowały się 73 diakonisy. Poza opieką stacjonarną diakonisy pracowały w domach obłożnie chorych. Ich służba odznaczała się – jak na ówczesne warunki – dużym profesjonalizmem. Struktura wzorowana była na zgromadzeniu w Kaiserswerth, podobnie jak strój diakonis (duży, czarny kapelusz, biały czepek, błękitna suknia z muślinu w dni robocze, wełniana – w dni świąteczne). W latach 1857–1859 przebywało w szpitalu 62 pacjentów, w roku 1879 – 283, w 1906 – 1633, w 1932 – 2356. Od 1901 szpital był związany z [[FUNDACJA AUGUSTY VICTORII | fundacją Augusty Victorii]]. W 1945 obiekty szpitalne znacznie ucierpiały w działaniach wojennych, 1 XII 1946 diakonisy przekazały go Zarządowi Miejskiemu w Gdańsk na [[SZPITAL WOJEWÓDZKI | Szpital Wojewódzki]]. {{author: ASZ}}{{author: JMM}} <br/><br/>
{| class="tableGda"
|- 
|+ Prowizorzy szpitala diakonis ewangelickich
|- 
! style="width: 65px"| Rok
! Imię i nazwisko
! Zawód, urząd
|- 
| 1857–1877
| [[BLECH KARL ADOLPH, pastor | Karl Adolph Blech]]
| pastor, superintendent 
|- 
| 1877–1879
| [[HAUSSMANN BERNHARD THEODOR, kupiec, armator, radny | Bernhard Theodor Haussmann]]
| kupiec, armator, radca miejski 
|- 
| 1879–1882
| [[WIENSKOWSKI WILHELM RUDOLF von, prezydent rejencji gdańskiej | Wilhelm August Wienskowski von Saltzwedell]]
| prezydent rejencji gdańskiej 
|- 
| 1882–1884
| Hermann Theodor Brinckmann (1820–1905)
| kupiec, konsul Holandii w Gdańsku 
|- 
| 1884–1887
| [[ROTHE KONRAD ANTON, prezydent rejencji gdańskiej | Konrad Anton Rothe]]
| prezydent rejencji gdańskiej 
|- 
| 1887–1892
| Grundschöttel 
| prezydent konsystorza ewangelickiego w Królewcu 
|- 
| 1892–1902
| [[GOSSLER GUSTAV HEINRICH, nadprezydent prowincji Prusy Zachodnie, honorowy obywatel Gdańska, były patron gdańskiej ulicy | Gustav Heinrich Gossler]]
| nadprezydent prowincji Prusy Zachodnie 
|- 
| 1902–1905
| [[DELBRÜCK CLEMENS GOTTLIEB,  nadburmistrz Gdańska, były patron ulicy | Clemens Gottlieb Delbrück]]
| nadprezydent prowincji Prusy Zachodnie 
|- 
| 1905–1919
| [[JAGOW ERNST LUDWIG, nadprezydent prowincji Prusy Zachodnie, były patron ulicy | Ernst Ludwig Jagow]]
| nadprezydent prowincji Prusy Zachodnie 
|- 
| 1919–1921
| [[REINHARD WILHELM, pastor kościoła NMP | Wilhelm Reinhard]]
| generalny superintendent
|- 
| 1921–1928
| [[SIEG FRIEDRICH WALDEMAR, przedsiębiorca, radny | Friedrich Waldemar Sieg]]
| kupiec, przedsiębiorca 
|- 
| 1928–1931
| [[SAHM HEINRICH FRIEDRICH WILHELM, nadburmistrz Gdańska, prezydent Senatu | Heinrich Friedrich Wilhelm Sahm]]
| prawnik, prezydent [[SENAT II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA 1920–1939 | Senatu II Wolnego Miasta Gdańska]] 
|- 
| 1931–1937
| Wilhelm Riepe
| emerytowany radca budowlany 
|- 
| 1939
| Ernst Büttner
| radca 
|- 
| class="authorEgTab" | {{author:MrGl}}
|}
{| class="tableGda"
|-
|+ Ordynatorzy szpitala diakonis ewangelickich
|-
| 1857–1863
| dr [[GLASER EDUARD VIKTOR, lekarz | Eduard Viktor Glaser]] 
|- 
| 1864–1866
| dr [[ABEGG GEORG FRIEDRICH HEINRICH, lekarz, honorowy obywatel Gdańska | Georg Friedrich Heinrich Abegg]]
|- 
| 1866–1867
| dr [[BOCKELMANN ROBERT CARL AUGUST von, lekarz | Robert Carl August von Bockelmann]] (1819–1884)
|- 
| 1867–1879
| dr [[GÜNTHER KARL RICHARD, lekarz | Karl Richard Günther]]
|- 
| class="authorEgTab" | {{author:MrGl}}
|}
{| class="tableGda"
|-
|+ Oddział internistyczny szpitala diakonis ewangelickich
|-
|style="width: 70px" | 1879–1882
| dr [[GÜNTHER KARL RICHARD, lekarz | Karl Richard Günther]]
|- 
| 1882–1898
| dr Karl Wilhelm Scheele
|- 
| 1899–1929
| dr [[VALENTINI GUSTAV EMIL, lekarz | Gustav Emil Valentini]]
|- 
| 1930–1945 
| [[SCHENK PAUL, lekarz | prof. Paul Schenk]]
|- 
| class="authorEgTab" | {{author:MrGl}}
|}
{| class="tableGda"
|-
|+ Oddział chirurgiczny szpitala diakonis ewangelickich, ordynatorzy
|-
| 1879–1882 
| dr [[BAUM GEORG WILHELM, lekarz | Georg Wilhelm Baum]]
|- 
| 1879–1895
| dr [[STARCK KARL GEORG, lekarz | Karl Georg Starck]]
|- 
| 1896–1905
| dr Franz Friedrich Fischer (1860–1909)
|- 
| 1906–1925
| dr [[STORP JOHANNES, lekarz  | Johannes Storp]]
|- 
| 1925–1931 
| prof. dr [[JASTRAM MARTIN, lekarz | Martin Jastram]]
|- 
| 1931–1945 
| dr Georg Büttner (1891 – po 1945)
|- 
| class="authorEgTab" | {{author:MrGl}}
|}
{| class="tableGda"
|-
|+ Pacjenci szpitala diakonis ewangelickich <br/>w latach 1877–1928
|-
! style="vertical-align:top" | Rok
! style="vertical-align:top" | Liczba <br/> łóżek
! style="vertical-align:top" | Liczba <br/> pacjentów
! style="vertical-align:top" | Pacjenci <br/> operowani
|-
|1877
| 
| 269
| 
|- 
| 1885
| 
| 759
| 
|- 
| 1893
| 130
| 1302
| 
|- 
| 1894
| 190
| 1374
| 
|- 
| 1900
| 
| 1602
| 
|- 
| 1906
| 204
| 1633
| 
|- 
| 1923
| 
| 1133
| 498
|- 
| 1925
| 
| 1549
| 537
|- 
| 1928
| 200
| 2280
| 832
|- 
| class="authorEgTab" | {{author:MrGl}}
|}
{| class="tableGda"
|-
|+ Pacjenci szpitala diakonis ewangelickich <br/>w latach 1929–1935
|-
! style="vertical-align:top" | Rok
! style="vertical-align:top" | Stan <br/> na 1 stycznia
! style="vertical-align:top" | Przyjęci <br/> w ciągu roku
! style="vertical-align:top" | Wypisani <br/> w ciągu roku
! style="vertical-align:top" | Zmarli
! style="vertical-align:top" | Stan <br/> na 31 grudnia
|-
| 1929
| 147
| 2035
| 1916
| 143
| 123
|- 
| 1930
| 123
| 2187
| 1999
| 149
| 162
|- 
| 1931
| 162
| 2100
| 1979
| 155
| 128
|- 
| 1932
| 128
| 2679
| 2468
| 175
| 164
|- 
| 1933
| 164
| 2743
| 2553
| 210
| 144
|- 
| 1934
| 144
| 2626
| 2426
| 200
| 144
|- 
| 1935
| 144
| 2719
| 2505
| 234
| 124
|- 
| class="authorEgTab" | {{author: MrGl}}
|} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]]