Tekst źródłowy strony HERLITZ ELIAS, pastor kościoła w Lazarecie

{{web}}
[[File:  Elias_Herlitz.jpg |thumb| Elias Herlitz, obraz z zaginionego epitafium z kościoła św. Bartłomieja]]
'''ELIAS HERLITZ''' (Herlicius) (1599 Stralsund – 4 III 1642 Gdańsk), pastor w gdańskim kościele w [[SZPITAL MIEJSKI (Lazaret przy Bramie Oliwskiej) | Lazarecie (szpitalu miejskim)]]. Wnuk Andreasa, rajcy i kamlarza (zarządcy skarbu) w Zeitz koło Lipska. Syn Davida (28 XII 1557 Zeitz – 15 VIII 1636 Stargard (Szczeciński)), profesora matematyki (od 1585) i rektora (1597) uniwersytetu w Greifswaldzie, lekarza miejskiego w Stargardzie (1598) i w Lubece (1606). O pożarze w 1635 jego domu Stargardzie i stracie gromadzonej latami biblioteki wspomniał jeszcze po latach (1679) pastor gdańskiego [[KOŚCIÓŁ ŚW. KATARZYNY ALEKSANDRYJSKIEJ | kościoła św. Katarzyny]] [[BARTH ANDREAS, pastor kościołów św. Bartłomieja i św. Katarzyny | Andreas Barth]], w kazaniu pogrzebowym [[HEWELIUSZ JAN, astronom | Jana Heweliusza]], we fragmencie nawiązującym także do pożaru domu i pracowni astronoma. Bratanek swego imiennika Eliasa (około 1566 Zeitz – 6 II 1615 Stralsund), organisty kościoła św. Mikołaja w Stralsundzie, kompozytora i pisarza (m.in. komedia Musicomastix, Stettin 1606). <br/><br/>
Do Gdańska przybył w ślad za starszym bratem Johannem, w listopadzie 1616 zapisanym do Gimnazjum Akademickiego. Od lipca 1618 także uczeń tego gimnazjum, następnie po studiach doktor teologii. 13 VIII 1629 ordynowany, w tym samym roku pastor w podgdańskim Rheinfeldzie (Przyjaźń), od 26 VIII 1639 pastor w kościele gdańskiego Lazaretu, którym był do śmierci. <br/><br/>
Od 1629 żonaty, ojciec 1/ Andreasa (zm. 1671), od 4 V 1659 żonatego w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Najświętszej Marii Panny]] (NMP) z Cordulą Golling, córką Adama, od 13 maja tego roku (1659) posiadającego kupieckie [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwo Gdańska]] jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli), oraz 2/ Ephraima (10 III 1635 Przyjaźń – 5 IX 1691 Steblewo), w 1653 uczestnika debaty o szczęściu w gdańskim Gimnazjum Akademickim pod kierunkiem Wolfganga Rosteuschera, w 1662 katechety w Grabinach-Zameczku, od 1665 pastora w Leszkowych (Letzkau, na Żuławach), od 1677 pastora w Steblewie, od 11 VII 1666 w kościele NMP żonatego z Anną Marią (pochowana 17 I 1715 w wieku 74 lat w kościele NMP), córką Adriana Blömkego (1604–1662). <br/><br/>
Pochowany w [[KOŚCIÓŁ ŚW. BARTŁOMIEJA I OPIEKI NAJŚWIĘTSZEJ BOGURODZICY | kościele św. Bartłomieja]], w grobie nr 55, w kościele znajdowało się jego epitafium, zaginione w czasie II wojny światowej, przedstawiające go jako Elizeusza ze sceny ''Wniebowzięcia proroka Eliasza'' (do tego proroka porównywany był Marcin Luter). <br/><br/>
Wnuczka Andreasa, po jego synu Davidzie (chrzest 20 I 1671), Anna Maria (zm. 1754), od 18 VII 1741 była żoną pastora [[JUNGIUS JOHANN KARL, kaznodzieja i pastor kościołów Bożego Ciała i św. Barbary | Johanna Karla Jungiusa]]. Z kolei wnuk Ephraim po jego (Andreasa) synu Nathanaelu (pochowany 22 II 1753), od 10 XI 1711 posiadającego kupieckie obywatelstwo Gdańska jako tzw. Bürger-Kind, Johann Carl od 1 VIII 1754 żonaty był z Concordią Renatą, córką lekarza Daniela Bartha; zaś siostra Johanna Carla, Florentine Concordia (pochowana 19 XII 1755 wraz z ojcem w wieku 38 lat), od 25 I 1752 była pierwszą żoną poślubionego w Gdańsku Christofa (Christiana) Johanna Tannenberga (1723–1780), od 1748 kaznodziei w Sperlingsdorfie (Wróblewo) i od 1751 w Gischkau (Juszkowo), od 1773 pastora w Praust (Pruszcz Gdański). {{author:BŚ}} {{author:JANSZ}}  [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]   <br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/>


'''Bibliografia''': <br/>
''Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814'', wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI, s. 335; t. VII, s. 456, 462. <br/>
''Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814'', wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 102, 106. <br/>
Cieślak Katarzyna, ''Kościół-cmentarzem. Sztuka nagrobna w Gdańsku (XV–XVIII w.)'', Gdańsk 1992, s. 20.<br/>
Grewolls Grete, ''Wer war wer in Mecklenburg-Vorpommern? Ein Personenlexikon'', Bremen 1995, s. 190. <br/>
Prätorius Ephraim, ''Dantziger-Lehrer Gedächtniβ…'', Danzig und Leipzig, 1760, s. 17, 36, 52, 65, 66, 93. <br/>
Rhesa Ludwig, ''Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern'', Königsberg 1834, s. 73, 83, 88, 104, 110. <br/>
Weichbrodt Dorothea, ''Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert'', Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 61, 239; 2, 540. <br/>