Tekst źródłowy strony MÖLLER ANTON, malarz, rysownik, grafik

{{paper}}
[[File:Anton Möller, Budowa świątyni, 1602.JPG|thumb|Anton Möller ''Budowa świątyni'', z prawej u dołu (przy filarze) przedstawiony najpewniej autoportret artysty, 1602]]
[[File: Anton_Moller,_autoportret.jpg |thumb| Anton Möller, przypuszczalny autoportret (fragment)]]
[[File:Anton Möller, Portret gdańskiej patrycjuszki, 1598 .JPG|thumb|Anton Möller ''Portret gdańskiej patrycjuszki'', 1596]]
[[File:Anton_Moller_(002).jpg|thumb|Anton Möller, ''Grosz czynszowy'', element wyposażenia Komory Palowej w Ratuszu Głównego Miasta, 1601]]
[[File:4_Anton_Moller.jpg|thumb|Anton Möller, ''Sąd Ostateczny'', 1602-1603]]
[[File:5_Anton_Möller.jpg|thumb|Anton Möller, ''Ukrzyżowanie'', obraz centralny ołtarza głównego z [[KOŚCIÓŁ ŚW. KATARZYNY ALEKSANDRYJSKIEJ| kościoła św. Katarzyny]], 1609–1612]]
[[File:6_Anton_Moller.jpg|thumb|Anton Möller, ''Opowieść o sannie między Łęgowem a Pruszczem'', 1608]]
[[File:7_Anton_Moller.jpg|thumb|Anton Möller, ''Orkiestra pijacka'' (grająca na sprzętach kuchennych), około 1610]]
[[File: Strzelanie_do_kaczuszki.JPG  |thumb| Anton Möller, strzelanie do kaczuszki, alegoria erotyczna, 1608]]
'''ANTON MÖLLER''' (Moeller, Moller, Muller, Müller) (około grudnia 1563 Królewiec (Königsberg) – pochowany 1 III 1611 Gdańsk), malarz, rysownik, grafik. Syn Antona, medyka i (od 1566) cyrulika księcia Albrechta I, oraz Ursuli Harman, brat Barbary, Katheriny, Johanna i Marii. Nauki pobierał w Królewcu, prawdopodobnie u nadwornego malarza księcia, pochodzącego z Nadrenii Antona Millerta, obeznanego ze sztuką niemiecką i niderlandzką. Od 22 IV 1578 przez siedem lat kształcił się w Pradze, u jednego z malarzy pracujących na dworze Rudolfa II Habsburga. Kopiował grafiki Albrechta Dürera, w tym pełną, 36-częściową serię drzeworytów ''Małej Pasji''. Efektem nauki było też studium olejne ''Maria z dzieciątkiem Jezus i małym Janem'' (według oryginału Jana von Achen).<br/><br/>
W latach 1585–1587 odbył podróż artystyczną do Włoch (Wenecja, Siena), w drodze powrotnej przebywał w Niderlandach (głównie w Antwerpii i Amsterdamie). Według innych hipotez wpierw odwiedził w Antwerpii Ottona Veniusa, który namówił go do podróży do Italii Włoch. Około roku 1587 wykonał w Królewcu wystrój ołtarza głównego katedry (tryptyk: ''Sąd Ostateczny'', ''Zmartwychwstanie'' i ''Zstąpienie do piekieł'') oraz wyobrażenia Siedmiu Uczynków Miłosiernych dla ołtarza nieistniejącego polskiego kościoła na Kamiennej Grobli (Steindamm) (modelką do jednej z postaci była siostra Barbara).<br/><br/>
W Gdańsku od 1586, nie należał do gildii malarskiej i nie uzyskał [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwa]] miejskiego. Mimo to realizował zamówienia [[RADA MIEJSKA | Rady Miejskiej]]: w 1588 cykl pięciu obrazów dla Ławy Sądowej w [[DWÓR ARTUSA | Dworze Artusa]] (jedyny zachowany ''Alegoria Siedmiu Cnót''); 1592–1593 miedziorytowy, odbity z siedmiu płyt widok panoramiczny Gdańska (zaginiony), 1600 widok Gdańska podarowany Republice Weneckiej jako dowód wdzięczności za przyznane przywileje handlowe (zaginiony), za który otrzymał łącznie 450 grzywien, 1601–1603 cykl czterech obrazów dla [[KOMORA PALOWA| Komory Palowej]] [[RATUSZ GŁÓWNEGO MIASTA| Ratusza Głównego Miasta]]: ''Grosz czynszowy'' (1601), ''Budowa świątyni'' (1602), ''Zapłata monety czynszowej'' (zaginiony) i czwarty, o nieznanej tematyce. W początkach lipca 1605 otrzymał 70 grzywien za pozłocenie zegara w [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickim]], wykonanego (lub naprawionego) przez zegarmistrza Michaela Scharascha.<br/><br/>
Wykonywał prywatne zamówienia portretowe dla patrycjuszy (1590 ''Portret bp. Maurycego Ferbera'', w roku 1596 głośny ''Portret patrycjuszki gdańskiej''), obrazy o tematyce religijnej (np. ''Uczynki miłosierdzia'', zwane też ''Tablicą Jałmużniczą'', dla [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]] (NMP)). Dla Dworu Artusa wykonał obraz ''Sąd Ostateczny'' (1602–1603). Był autorem rysunków do serii 20 drzeworytów przedstawiających gdańskie stroje kobiece (wydanych w 1601 u [[RHODE JACOB, drukarz | Jacoba Rhodego]]). W 1609 otrzymał zamówienie na obrazy do głównego ołtarza w [[KOŚCIÓŁ ŚW. KATARZYNY ALEKSANDRYJSKIEJ | kościele św. Katarzyny]]: ''Ostatnią Wieczerzę'', ''Ukrzyżowanie'' i ''Sąd Ostateczny''. Zmarł w trakcie pracy nad tym zamówieniem, a dokończył je [[BLOCK ISAAK van den, malarz | Isaak van den Block]], z którym już wcześniej współpracował.<br/><br/> 
Tematyka wielu obrazów osadzona była w krajobrazie Gdańska, uwiecznił na nich najważniejsze budowle miasta. Ewangeliczną przypowieść o groszu czynszowym przedstawił na tle Długiego Targu. Przypowieść o Pawle, który znalazł monetę w rybim pyszczku (obraz zaginął w 1945), powiązał z Długim Pobrzeżem. Przyjmował także zlecenia spoza Gdańska, w 1600 wykonał obraz ''Sąd Ostateczny'' dla Sądu Miejskiego w Królewcu (zaginiony). Malował portrety (większość zaginęła) dołączonych (obok scen Ukrzyżowania) także do epitafiów osób zamawiających (np. przypisywane mu epitafium Jacoba Schmidta z około 1595 z kościoła św. Katarzyny w Gdańsku, epitafia sędziego Christophorusa Heilsberga (1600) oraz nadburgrabiego Wolfa von Wernsdorfa i jego małżonki (1606) w katedrze w Królewcu. W latach 1604–1605 w Toruniu przyozdobił sufit Ratusza Staromiejskiego cyklem 12 tablic z 24 obrazami (zniszczone w 1703). Pod wpływem jego szkoły malowane były niektóre obrazy z [[KOŚCIÓŁ ŚW. JANA CHRZCICIELA I ŚW. JANA APOSTOŁA | kościoła św. Jana]] w Gdańsku, między innymi ''Sąd Ostateczny'' Johanna Gottlieba Martzena (1713).<br/><br/>
Od 1587 żonaty z gdańszczanką Barbarą, z którą miał syna Antona młodszego (chrzest 7 X 1592 w NMP – po 1632), malarza, od około 1617 przebywającego w Italii (Neapol, Siena, Padwa), syna Johannesa (ochrzczonego tamże 14 II 1594), córkę Ursulę (ochrzczoną 20 VI 1596) oraz Dorotę (ochrzczoną 1609 w kościele św. Katarzyny). Jego żona była 4 VII 1604 w kościele NMP (wraz z Casparem Fritze,  Cathariną, żoną [[BLOCK ABRAHAM van den, rzeźbiarz | Abrahama van den Blocka]]) matką chrzestną Ortii, jednej z córek bliźniaczek [[BLOCK JACOB van den, budowniczy | Jacoba van den Blocka]] i jego żony Magdaleny.<br/><br/>
Pochowany 1 II 1611 w [[KOŚCIÓŁ I KLASZTOR FRANCISZKANÓW ŚW. TRÓJCY | kościele św. Trójcy]]. Do 1945 roku patron ulicy we Wrzeszczu (obecnie ul. Danusi). {{author:BŚ}} {{author:JANSZ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]