Tekst źródłowy strony BENEKE PAUL, kaper

{{paper}}
[[File:1_Paul_Beneke.png|thumb|Powrót Paula Beneke (ściska dłoń z burmistrzem) do Gdańska z [[SĄD OSTATECZNY,  tryptyk| „Sądem Ostatecznym”]], obraz Ernsta Roebera z 1891–1893 zamówiony według pomysłu [[BERTLING ERNST AUGUST KARL, archidiakon kościoła NMP, bibliotekarz| Ernsta Augusta Karla Bertlinga]] do sali obrad [[REJENCJA GDAŃSKA| Zarządu Prowincji Prusy Zachodnie]], zaginiony w 1945]]
[[File:Beneke_Paul.jpg|thumb| [[PFUHLE FRITZ AUGUST, profesor Technische Hochschule Danzig | Fritz August Pfuhle]], ''Paul Beneke zachęca załogę karaweli „Peter von Danzig” do walki'', malowidło ścienne w [[SCHRONISKO MŁODZIEŻOWE IM. PAULA BENEKEGO | Schronisku Młodzieżowym]] na [[BISKUPIA GÓRKA | Biskupiej Górce]], 1940]]
[[File:Przedwojenny gdański znaczek pocztowy poświęcony Paulowi Benekemu.JPG|thumb|Gdański znaczek pocztowy poświęcony Paulowi Benekemu z okresu [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | II Wolnego Miasta Gdańska]]]]
[[File: Beneke_Paul_1.jpg |thumb| Tablica poświęcona Paulowi Beneke w [[KOŚCIÓŁ ŚW. JAKUBA (Stare Miasto) | kościele św. Jakuba]]]]

'''PAUL BENEKE''' (zm. przed 22 III 1477 Gdańsk), kaper. Być może brat (dalszy krewny?) znanego z lat 1453–1460 szypra gdańskiego Michaela Benekego; według legendy był podrzutkiem wychowywanym przez słynnego gdańskiego żeglarza Kurta Bokelmanna. Jesienią 1469 uczestniczył w wojnie [[HANZA | Hanzy]] z Anglią, atakując wspólnie z innym gdańskim kaprem, Martinem Bardewigkiem, statki angielskie i francuskie.<br/><br/>
Przed 28 VIII 1469 na holku „Sent Joori”, razem ze swym wspólnikiem (szyprem) Hansem Niwe z Hamburga, miał zatarg z Portugalczykiem Alvarem Denisem, kupcem z Satuval (na południe od Lizbony), o ładunek soli i korek, który sprowadzał na jego rachunek. W początku 1470  wspólnie z Martinem Bardewigkiem zdobył w kanale La Manche trzystułasztowy angielski statek „Joena von Neucastel”. Jesienią 1470 atakował statki płynące do Szkocji w służbie księcia Burgundii. W 1471 zatrzymał dwa statki z Normandii: „Madeleine” z Dieppe oraz „Schwan” z Caen. Na pokładzie tego drugiego wziął do niewoli Thomasa Cooka, byłego szeryfa (1453–1454) i burmistrza (1462–1463) Londynu.<br/><br/>
Między 24 VIII a 5 IX 1472 został dowódcą wielkiej karaweli [[PETER VON DANZIG, karawela | „Peter von Danzig”]]. 27 IV 1473 zaatakował w okolicy wybrzeża flamandzkiego i zdobył florencką galerę „Św. Andrzej” (zwaną też „Św. Mateusz”), płynącą pod burgundzką (neutralną dla Hanzy) banderą, z bogatym ładunkiem należącym m.in. do papieża Sykstusa IV, bankierskiej rodziny Medyceuszy i ich współpracownika Tommasa Portinariego. Wśród łupów znalazły się: ałun, tkaniny, pachnidła, kosztowności i dwa obrazy, z których jeden to słynny tryptyk [[SĄD OSTATECZNY,  tryptyk | ''Sąd Ostateczny'']] Hansa Memlinga.<br/><br/>
W drodze powrotnej (ze zdobytą galerą, rozebraną następnie w Lubece) zatrzymał statek holenderski, przejmując ładunek sukna. Akcja przeciwko galerze wywołała międzynarodowe reperkusje polityczne, spory (głównie bratanków Tommasa Portinariego) z hanzeatami o odszkodowanie trwały do przełomu XV i XVI wieku (w konsekwencji spłatę przejęła Brugia). Latem 1475 prowadził karawelę na Atlantyk, gdzie uległa uszkodzeniu, a później rozbiórce. Po 1475 był właścicielem domu przy Heilige-Geist-Gasse (ul. św. Ducha), w kierunku Kohlengasse (ul. Węglarska). Pozostawił córkę Elizabeth i może syna Andreasa. <br/><br/>
Pamięć o Paulu Benekem przywrócił w 1855 [[HIRSCH SIMON JOSEPH THEODOR, pedagog, historyk, archiwista | Theodor Hirsch]] w związku z wydaniem kroniki Caspra Weinreicha. Ustalenia historyka rozpropagował głównie w 1860 [[GENÉE RUDOLF HEINRICH, pisarz | Rudolph Genée]] w „Danziger Volks-Kalender”, dzięki czemu trafił on do niemieckiego panteonu bohaterów mórz. W 1891 obraz przedstawiający przekazanie przez niego ''Sądu Ostatecznego'' władzom Gdańska przed [[ŻURAW | Żurawiem]] ozdobił nową siedzibę administracji prowincji przy Neugarten (ul. Nowe Ogrody). Podobny motyw zawierała sztuka okolicznościowa Johannesa Schuberta ''Benekes Heimkehr'' (''Powrót Benekego''), wystawiona 18 V 1910 w [[DWÓR ARTUSA | Dworze Artusa]] w czasie kolacji wydanej z okazji konferencji naukowej towarzystw Hansischer Geschichtsverein i Verein für niederdeutsche Sprachforschung. Napisano o nim kilka powieści i opowiadań historycznych. <br/><br/>
W 1929 powstała Paul-Beneke-Straße (obecnie ul. Marynarki Polskiej, [[MŁYNISKA | Młyniska]]), w 1932 u zbiegu Heilige-Geist-Gasse i Kohlengasse odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową. Jego imię otrzymał parowy wycieczkowiec zbudowany w 1906 w [[STOCZNIA KLAWITTERA | Stoczni Klawittera]] (pływający na trasie Gdańsk–Hel: długość 43,5 m, zabierał do 600 pasażerów, po 1945 portem macierzystym była Lubeka, w 1951 oddany na złom), w 1931 samolot [[AKADEMICKI DYWIZJON LOTNICZY | Akademickiego Dywizjonu Lotniczego]] i nowo wybudowane w latach 1939–1940 [[SCHRONISKO MŁODZIEŻOWE IM. PAULA BENEKEGO | schronisko młodzieżowe]] na [[BISKUPIA GÓRKA | Biskupiej Górce]]. Górującą nad nim wieżę zaopatrzono w zegar z [[CARILLONY| karylionem]] i ruchomymi modelami okrętów, upamiętniającymi zdobycie ''Sądu Ostatecznego''. W 1939 imię Benekego nadano zajętemu przez Niemców polskiemu jachtowi [[KORSARZ, jacht | „Korsarz”]]. {{author: BM}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]