Tekst źródłowy strony STOCZNIA KLAWITTERA

{{paper}}
[[File: Klawitter Johann Wilhelm.JPG|thumb|Johann Wilhelm Klawitter, właściciel stoczni, radny]]
[[File:2_Brabank.jpg|thumb|Budynki Stoczni Klawittera na Brabanku około 1905]]
[[File: 1_Stocznia_Klawittera.jpg|thumb|Pływający drewniany dok remontowy zbudowany w stoczni w 1853, w doku korweta [[DANZIG, korweta (1850) | „Danzig”]]]]
[[File: Stocznia_Klawittera_2.jpg |thumb| Dok remontowy, 1909]]
[[File: Stocznia_Klawittera_3.jpg |thumb| Dźwigi stoczniowe, 1909]]
[[File: Merkur.jpg | thumb| Model żaglowca „Mercur”]]

[[File:3_Stocznia_Klawittera.jpg|thumb|Parowiec SS ''„Sirene”'', wybudowany w stoczni w 1884, po 1945 ''„Malbork”'', ''„Stefan Okrzeja”'', złomowany w 1963]]
[[File:Stocznia_Klawittera235.jpg|thumb|Bark „Margarethe Blanka”]]
[[File:Stocznia_Klawittera.jpg|thumb|Reklama stoczni Klawittera, autorstwa [[ZIESMER CURT, artysta plastyk| Georga Curta Ziesmera]], 1929]]

'''STOCZNIA KLAWITTERA''', na Brabancji, obecnie rejon ul. Stara Stocznia. Założona w 1827 przez [[KLAWITTER JOHANN WILHELM, właściciel stoczni, radny | Johanna Wilhelma Klawittera]], zorganizowana na wzór stoczni z Europy Zachodniej z wykorzystaniem pracowników najemnych, z odrzuceniem obowiązujących w Gdańsku przepisów cechowych.<br/><br/>
Budowano w niej drewniane żaglowce, głównie typu bark i fregata, te drugie zwano też pełnorejowcami. Jedna z fregat „Mercur”, oddana do służby w 1848 wschodnioindyjskiej kompanii (Ostindienfahrer der Seehandlungs-Gesellschaft Berlin) nie sprawdziła się w eksploatacji; wadą były zbyt długie reje, w związku z czym statek w roku 1850 wystawiono na sprzedaż. Zakupiony przez marynarkę pruską, po uzbrojeniu służył jako okręt szkolny do 1861.<br/><br/>
Niezależnie od produkcji tradycyjnych żaglowców, w 1840 Johann Wilhelm Klawitter zawiązał spółkę z budowniczym statków Ephraimem Peterem Grottem (1786–1858) z gdańskiej [[GROTT, rodzina | rodziny]] cieśli okrętowych. W tym samy roku zbudował 
trzy kanonierki wiosłowe dla rosyjskiej Flotylli Wiślanej (15 m długości, 20 wioseł, jedno działo), pierwsze okręty zbudowane w Niemczech na eksport oraz pierwszy drewniany statek bocznokołowy „Pfeil” („Strzała”) z napędem parowym (długość 32,6 m; zatonął w porcie w 1865). W 1841 oddano do służby drugi, „Blitz” („Błyskawica”), oba eksploatowane w rejonie portu i na Dolnej Wiśle.<br/><br/>
W latach 1850–1853 Johann Wilhelm Klawitter na zlecenie [[STOCZNIA KRÓLEWSKA | Stoczni Królewskiej]] zbudował w niej prototypową żelazną, parowo-żaglową bocznokołową korwetę „Danzig”. Współpraca z pruską marynarką ułatwiła mu uzyskanie zamówień na małe jednostki wojenne (zob. [[KANONIERKI TYPU „FUCHS” (1860) | kanonierki typu „Fuchs”]]), także i na dalekie rynki (zob. [[BAIRE, kanonierka kubańska (1906) | „Baire” kanonierka kubańska]]).<br/><br/>
W okresie 1852–1854 wybudował pierwszy na obszarze Prus dok pływający, umożliwiający remonty dużych jednostek wojennych. W 1855, po sprowadzeniu do Gdańska mistrza Jensena ze stoczni Scotta Russela pod Londynem, przy jego pomocy rozpoczął budowę pierwszych w Gdańsku żelaznych parowców towarowych o długości 49 m, z napędem parowym o mocy 210 KM i pędnikiem śrubowym. Jednostki „Oliva” i „Ottomin” przeznaczone dla armatora „Danziger Reederei AG” kursowały między Gdańskiem a Londynem („Ottomin” wkrótce po wejściu służby został sprzedany do Anglii). W 1863, po śmierci Johanna Wilhelma Klawittera, jego syn [[KLAWITTER JULIUS WILHELM, właściciel stoczni, radny | Julius Wilhelm Klawitter]], nowy właściciel stoczni, rozpoczął jej rozbudowę. <br/><br/>
Wobec hamowania inwestycji, polegającej na planach budowy trwałych budynków stoczniowych przez władze pruskie (traktujące Gdańsk jako twierdzę pierwszej kategorii), około 1870 przeniósł część zakładu na zakupione tereny na [[POLSKI HAK | Polskim Haku]]. Zbudował tam wydziały niezbędne do wyposażania budowanych statków: 1886–1897 odlewnię, 1899–1901 zakład budowy maszyn okrętowych. W 1875 wodowaniem barku „Atlantic” dla armatora z Brake, stocznia zakończyła produkcję drewnianych żaglowców. W sumie do 1877 (oddanie barku „Atlantic” do służby) w stoczni powstało 117 statków żaglowych, o łącznej ładowności 34 237 łasztów.<br/><br/>
U schyłku XIX wieku stocznia dysponowała trzema pochylniami, dwoma wyciągami do remontu statków i dokiem pływającym. Umożliwiło to produkcję specjalistycznych statków, np. zbiornikowca „Chamid”, na zamówienie Rosji i zwodowanego w roku 1903. Dla odbiorców amerykańskich w 1904 skonstruowano pogłębiarki „Galveston” i „Texas”. Innym armatorom dostarczano promy kolejowe, dźwigi pływające, statki pożarnicze, latarniowce, holowniki, statki pasażerskie, lodołamacze i inne. Po 1885 Julius Wilhelm Klawitter przekazywał stopniowo kierownictwo stoczni w ręce synów: [[KLAWITTER CARL WILLIAM, przedsiębiorca, właściciel stoczni | Carla Williama]], który został dyrektorem ekonomiczno-handlowym (następnie głównym właścicielem) i [[KLAWITTER FRIEDRICH DAVID, przedsiębiorca, właściciel stoczni | Friedricha Davida]], kierującego sprawami technicznymi.<br/><br/>
Carl Wilhelm Klawitter, już jako właściciel stoczni (w 1885–1914 powstało w niej 275 jednostek), wykorzystując sprzyjającą koniunkturę, rozszerzał produkcję wyrobów metalowych, dostarczając też dla innych stoczni osprzęt dla statków, a na inne zamówienia wrota śluz wodnych (Gdańska Głowa, Przegalina), elementy mostów i konstrukcji budowlanych. Decyzje traktatu wersalskiego, zabraniające stoczniom gdańskim produkcji okrętów wojennych, postawiły miejscowe przedsiębiorstwa przed problemem przetrwania wśród liczącej się konkurencji. Pierwszą z trzech dużych stoczni gdańskich, jaką dotknęły trudności nowej rzeczywistości, była właśnie stocznia Klawittera. Po 1919 był to już tylko mały, słaby pod względem finansowym zakład, z trudem zdobywający nieliczne zamówienia na produkcję małych statków. Organizacja produkcji i stosowane techniki nie były w niej konkurencyjne, a nowy układ polityczny w pierwszych latach po I wojnie światowej spowodował brak zamówień z zagranicy. W oczekiwaniu na większe kontrakty podejmowano remonty taboru kolejowego. Dopiero w 1929 udało się uzyskać zamówienia radzieckie na motorowy rzeczny statek pasażerski o pojemności brutto 1480 RT (po zbudowaniu otrzymał nazwę „Wołogda”) i sześć trawlerów parowych o pojemności brutto 600 RT. Ostatecznie zbudowano ich tylko cztery, gdyż z braku innych zleceń stocznia podupadła.<br/><br/>
W początku 1931 rozpoczęto postępowanie upadłościowe, które mimo prób uratowania zakładu przez [[SENAT II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA 1920–1939 | Senat II Wolnego Miasta Gdańska]] nie powiodło się i stocznię zamknięto w kwietniu 1931. {{author: JL}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]]