Tekst źródłowy strony GREISER ARTHUR KARL, prezydent Senatu

{{paper}}
[[File:1_Arthur_Karl_Greiser.jpg|thumb|Premier RP Janusz Jędrzejewicz (z lewej) i Arthur Karl Greiser w Ratuszu Głównego Miasta Gdańska, wrzesień 1933]]
[[File: Huth_Wilhelm.jpg |thumb| Arthur Karl Greiser z żoną Marią Körfer i [[HUTH WILHELM, poseł do Volkstagu | Wilhelmem Huthem]] (z prawej), 1934]]
[[File:2_Arthur_Karl_Greiser.jpg|thumb|Arthur Greiser (z lewej) i jego żona Marie Körfer w Genewie, w przerwie Sesji Rady i Zgromadzenia Ligi Narodów, czerwiec 1936]]
[[File:Manifestacja przedwyborcza gdańskiej NSDAP, na pierwszym planie od lewej – Arthur Greiser, Erich von dem Bach-Zelewski, Albert Forster, 1938–1939.JPG|thumb| Manifestacja przedwyborcza gdańskiej NSDAP, na pierwszym planie od lewej: Arthur Greiser, SS-Gruppenführer Erich von dem Bach-Zelewski, gauleiter [[FORSTER ALBERT MARIA, gauleiter Gdańska | Albert Forster]], SA-Brigadeführer Heinrich Hacker, SS-Brigadeführer Wilhelm Koppe, 1935]]

'''ARTHUR KARL GREISER''' (22 I 1897 Środa Wielkopolska – 21 VII 1946 Poznań), [[PREZYDENT GDAŃSKA | prezydent]] [[SENAT II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA 1920–1939 | Senatu II Wolnego Miasta Gdańska]]. Syn Gustawa Greisera (1861–1935), komornika i Idy Siegmund (1870–1951). Miał troje starszego rodzeństwa: braci Wilhelma (1889–1951) i Ottona (1891–1945) oraz siostrę Käthe (1890–1966) (ponieważ jej mąż był Żydem, po 1933 wyemigrowała z nim i dzieckiem z Niemiec do USA). <br/><br/>
W 1900 przeniósł się z rodziną ze Środy do Inowrocławia (Hohensalza), gdzie uczęszczał do szkoły podstawowej i do królewskiego gimnazjum humanistycznego. Nauki w szkole średniej nie ukończył, po wybuchu I wojny światowej jako ochotnik 4 VIII 1914 wstąpił do cesarskiej marynarki wojennej. Od sierpnia do października 1917 dowodził skrzydłem w lotniczym pułku myśliwskim „von Richthofen“. Odkomenderowany do jednostki lotnictwa morskiego w belgijskiej Ostendzie, w październiku 1918 został zestrzelony i ciężko ranny. Został odznaczony Żelaznym Krzyżem pierwszej i drugiej klasy.<br/><br/>
W grudniu 1918 został zwolniony z wojska, do wiosny 1919 leczył się w jednym z gdańskich szpitali, kończąc kurację z 50% utraty zdrowia, następnie utrzymywał się z obwożenia wycieczek po gdańskim porcie. Od 1 lutego do 15 maja 1919 był członkiem organizacji paramilitarnych Grenzschutz i Freikorps. Był typem wojskowego kombatanta, dobrze czującego się w mundurze. W 1923 założył w Gdańsku lokalną grupę organizacji paramilitarnej Stahlhelm. Dwa lata później wstąpił do prawicowej [[DEUTSCHSOZIALE PARTEI W GDAŃSKU | Deutschsoziale Partei]] (Niemiecka Partia Socjalna), a w 1929 do NSDAP. Od października 1930 do kwietnia 1933 był kierownikiem okręgowego biura NSDAP.<br/><br/>
Pozostawał w konflikcie z pierwszym gdańskim gauleiterem Hansem-Albertem Hohnfeldtem. Początkowo popierał [[RAUSCHNING HERMANN, prezydent Senatu | Hermanna Rauschninga]], by później stać się jego przeciwnikiem. W 1930 zdobył mandat poselski do [[VOLKSTAG | Volkstagu]] (Zgromadzenia Narodowego) [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | II Wolnego Miasta Gdańska]] (II WMG) i został zastępcą gdańskiego gauleitera. Zasiadał w Volkstagu IV i V kadencji (1930–1935). Od 1 XI 1931 do 1939 był członkiem [[RADA PORTU I DRÓG WODNYCH W II WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSKU | Rady Portu i Dróg Wodnych]] w Gdańsku. W latach 1930–1933 piastował stanowisko kierownika biura okręgowego gdańskiej NSDAP. Po dojściu 28 V 1933 narodowych socjalistów do władzy w II WMG został wiceprezydentem Senatu II WMG oraz senatorem spraw wewnętrznych. M.in. na zaproszenie prezydenta Polski Ignacego Mościckiego 26–27 II 1937 brał udział w polowaniu w Puszczy Białowieskiej. <br/><br/>
Mając na względzie możliwość zostania prezydentem, poparł gauleitera [[FORSTER ALBERT MARIA, gauleiter Gdańska | Alberta Forstera]] w jego konflikcie z Hermannem Rauschningiem. 28 XI 1934 wybrano go na prezydenta Senatu i urząd ten sprawował do 1 IX 1939. Równocześnie w okręgu gdańskim pozostał zastępcą gauleitera, od 1938 mieszkał w [[DWÓR V „ANGIELSKI DWÓR” | Dworze V]] przy ul. Polanki. W porównaniu z Albertem Forsterem uchodził za polityka bardziej umiarkowanego. Według relacji współczesnych stosunki między tymi dwoma przywódcami gdańskiej NSDAP nie były pozbawione rywalizacji i skrywanej osobistej niechęci. Czynnik nie bez znaczenia stanowiły jego dobre kontakty z Heinrichem Himmlerem i Hermannem Göringiem, a przede wszystkim zaufanie, jakim darzył go Adolf Hitler. <br/><br/>
Był osobą autorytatywną i bezwzględną. Miał jednoznacznie negatywny stosunek do Polaków i [[ŻYDZI | Żydów]]. Odpowiadał za antypolskie poczynania i antyżydowskie ekscesy podległej mu policji politycznej. Wobec gdańskich Niemców opowiadających się za poszanowaniem w II WMG zasad demokracji postępował w sposób bezprawny. Kiedy Wysoki Komisarz Ligi Narodów [[LESTER SEÁN, komisarz Ligi Narodów| Sean Lester]] protestował przeciwko bestialskiemu pobiciu 12 VI 1936 uczestników legalnego zebrania członków Deutschnationale Volkspartei (Niemiecka Narodowa Partia Ludowa), odpowiedział, że bijatyki na zebraniach przydarzają się w „każdym kulturalnym państwie”. Dążył do upodobnienia sytuacji politycznej w II WMG do tej panującej w Trzeciej Rzeszy i wprowadzenia systemu jednopartyjnego. Na początku 1938 doprowadził do tego, że w Volkstagu – oprócz dwóch polskich posłów – zasiadało siedemdziesięciu reprezentantów NSDAP, a posłowie antyfaszystowskiej opozycji zostali zmuszeni do rezygnacji ze swoich mandatów. <br/><br/>
Przywiązywał dużą wagę do wystąpień propagandowych: przemówień oraz artykułów prasowych; przejawiał na tym polu dużą aktywność. Podobnie wiele uwagi poświęcał działalności Hitlerjugend. Nie stronił od wystawnego trybu życia, między innymi jedną z jego ulubionych form spędzania wolnego czasu były polowania. <br/><br/>
W latach II wojny światowej pełnił funkcję namiestnika Rzeszy w tak zwanym Kraju Warty (Wartheland). Uroczyste wprowadzenie na urząd przez ministra spraw wewnętrznych Rzeszy Wilhelma Fricka miało miejsce 3 XI 1939 na Zamku w Poznaniu. Z jego inicjatywy wybudowany został obóz zagłady w Chełmnie, był odpowiedzialny za pierwsze masowe zagazowania, dokonane tam na początku grudnia 1941. Ofiarami było około 2300 Żydów z Koła, zwłoki których przewożono do już przygotowanych wcześniej masowych grobów w lesie koło Chełmna.<br/><br/>
Aresztowany w Alpach Bawarskich, 30 III 1946 został przez stronę amerykańską przekazany Polsce. Najwyższy Trybunał Narodowy skazał go 9 VII 1946 za zbrodnie wojenne na karę śmierci przez powieszenie. Prośba Watykanu o jego ułaskawienie została przez stronę polską odrzucona. Wyrok wykonano publicznie 21 VII 1946 w Poznaniu, na stokach cytadeli (była to ostatnia publiczna egzekucja w Polsce). <br/><br/>
Od 25 VII 1919 był żonaty z Ruth z domu Tripler (ur. 1899), córką pastora, doczekał się córek Ingrid (ur. 23 III 1920) i Rotraut (ur. 11 X 1930) oraz synów NN (zmarłego w kilka godzin po urodzeniu w 1929) i Erhardta , który w grudniu 1939 zginął w wypadku samochodowym i został pochowany na ewangelickim cmentarzu św. Łukasza w Poznaniu. 5 XII 1934 rozwiódł się przed Sądem Okręgowym w Gdańsku. 9 IV 1935 ożenił z młodszą o jedenaście lat Marią 
Theodorą „Tulli“ Körfer (ur. 1908 Kolonia), córką Johanna Kaspara Körfer z Mönchen-Gladbach i jego małżonki Emilie. Maria Theodora była pianistką i występowała w grudniu 1935 jako solistka w Gdańsku z orkiestrą Filharmonii Warszawskiej, a w listopadzie 1940 w Poznaniu w auli uniwersyteckiej. Wykorzystując swoje stanowisko, usiłował wykreować żonę na wirtuoza fortepianu. Z tego małżeństwa doczekał się syna (ur. 20 XII 1939). {{author: MA}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/>

'''Bibliografia''': <br/>
Andrzejewski Marek, ''Opposition und Widerstand in Danzig'', Bonn 1994. <br/>
Łuczak Czesław, ''Arthur Greiser hitlerowski władca w Wolnym Mieście Gdańsku i w Kraju Warty'', Poznań 1997.