Tekst źródłowy strony DANZIGER PRIVAT-AKTIEN-BANK

{{paper}}
[[File:Danziger_Privat-Aktien-Bank.JPG|thumb|Znak firmowy Danziger Privat-Aktien-Bank]]
[[File:Siedziba_DPAB.jpg|thumb|Siedziba Danziger Privat-Aktien-Bank przy Langgasse 32/34 (ul. Długa), początek XX wieku]]
[[File:2_Siedziba_DPAB.jpg|thumb|Siedziba Danziger Privat-Aktien-Bank przy Langgasse 32/34 (ul. Długa) po przebudowie w latach 30. XX wieku]]
[[File:Ekspozyturfa.JPG|thumb|Ekspozytura banku we Wrzeszczu przy Hauptstraße<br/>(al. Grunwaldzka 113, od 2004<br/>w tym miejscu Gdańskie Centrum Handlowe „Manhattan”)]]


'''DANZIGER PRIVAT-AKTIEN-BANK''' (Gdański Prywatny Bank Akcyjny), początkowo z siedzibą w kamienicy nabytej od [[BAUM SAMUEL, kupiec, radny| Samuela Bauma]] przy Langgasse 33 (ul. Długa) z domem tylnym przy Hundegasse 107 (ul. Ogarna), w 1867 powiększoną o sąsiednią kamienicę przy Langgasse 34 (z całkowitą przebudową wnętrz na biura), od 1905 o kamienicę pod nr. 32 (przebudowaną w latach 1919–1922) i położoną na zapleczu kamienicę przy Hundegasse 106 (u. Ogarna). Jeden z siedmiu banków regionalnych (obok Berlina, Dortmundu, Kolonii, Królewca, Magdeburga i Poznania) powstałych za zgodą władz pruskich w okresie 1855–1858. <br/><br/>

Za powołaniem banku w Gdańsku optowała [[KORPORACJA KUPCÓW GDAŃSKICH | Korporacja Kupców]], wyrażając opinię gdańskich kręgów gospodarczych o braku łatwo dostępnych i tanich kredytów. Wśród założycieli i członków tymczasowej rady zarządzającej byli m.in. [[BEHREND MAXIMILIAN, kupiec | Maximilian Behrend]], [[GOLDSCHMIDT LASER, kupiec, radny | Laser Goldschmidt]]. Kapitał zakładowy wynosił 1 mln talarów, 1240 akcji sprzedano w Gdańsku, 842 w Berlinie. Pierwsze posiedzenie rady nadzorczej odbyło się 21 V 1856; bank oficjalnie powołano 16 III 1857, otwarto 17 VI 1857. Jego zadaniem było wspieranie handlu, przemysłu, udzielanie kredytów, początkowo z prawem emisji pieniędzy papierowych o nominałach 10, 20, 50, 100 i 200 talarów do łącznej kwoty 1 mln talarów, przy ściśle określonej wartości, na przykład banknotów 100- i 200-talarowych w pierwszym roku działalności do wartości 100.000 talarów. <br/><br/>

Banknoty drukowano w Lipsku w Instytucie Typograficznym Giesecke &amp; Devrient. Emitowane [[PIENIĄDZ | pieniądze]] na rewersie wyobrażały alegoryczną grupę osób: trzy postaci kobiece – Gedanię siedzącą na paczkach z towarami, z trójzębem, mającą u stóp podające sobie dłonie Wisłę i Bałtyk (Bałtyk – die Ostsee – jest w języku niemieckim rodzaju żeńskiego) – oraz męską postać Merkurego (boga kupców), trzymającego [[HERBY MIASTA GDAŃSKA I DZIELNIC | herb Gdańska]] z czasów [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1807–1815 | I Wolnego Miasta Gdańska]] (WMG; między innymi z dwiema tańczącymi parami, według aktualnego wówczas przeświadczenia, że nazwa Gdańsk pochodzi od tańca i pierwszego zasiedlonego miejsca, karczmy Tanzkrug przy [[KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA | kościele św. Mikołaja]] ([[GDAŃSK – NAZWA | Gdańsk – nazwa]])). W tle, po lewej stronie, umieszczono zarys [[RATUSZ GŁÓWNEGO MIASTA | Ratusza Głównego Miasta]] i kamieniczkę (dom Schumannów, obecna ul. Długa 45, siedziba Gdańskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego i redakcji [[SZLAKI TURYSTYCZNE | „Jantarowych Szlaków”]]), po prawej stronie dwa żaglowce, łódź wiosłową i parowiec. W latach 1857–1872 bank emitował banknoty specjalne, a po zjednoczeniu Niemiec (1871) i przyjęciu za walutę marki w okresie 1874–1890 banknoty o nominale 100 marek; 1 I 1891 utracił prawo emisji. <br/><br/>

Wypłacał niskie dywidendy, inwestował nie w przemysł, ale głównie w działalność handlową kupców gdańskich, w tym zwłaszcza w budowę linii i infrastruktury kolejowej (między innymi dworca towarowego), mającej połączyć Gdańsk z Warszawą (do czego doszło w 1877 i co oceniano jako jego największy wkład w rozwój Gdańska), udzielał pożyczek rolnictwu (z nastawieniem na cukrownictwo, współfinansował na przykład rafinerię cukru Westpreußische Zuckerraffinerie w [[NOWY PORT | Nowym Porcie]]), także na budowę [[WIELKA SYNAGOGA | Wielkiej Synagogi]]. W latach 70. i 80. XIX wieku w radzie nadzorczej zasiadali m.in. [[DAMME RICHARD THEODOR, bankowiec, honorowy obywatel Gdańska, były patron ulicy | Richard Damme]], [[RODENACKER WILHELM THEODOR, kupiec, radny | Wilhelm Theodor Rodenacker]], [[STODDART FRANCIS BLAIR, kupiec, armator, radny | Francis Stoddart]]. <br/><br/>

Od końca XIX wieku bank rozpoczął udzielanie kredytów zakładom przemysłu metalowego i maszynowego. Posiadał ekspozytury we [[WRZESZCZ | Wrzeszczu]] (Hauptstraße (al. Grunwaldzka 113)), Nowym Porcie (Olivaer Straße (ul. Oliwska 8)) i przy [[DWORZEC GDAŃSK GŁÓWNY | dworcu głównym]] (Stadtgraben (ul. Podwale Grodzkie 12)); w latach 1900–1911 utworzono oddziały w Elblągu, Grudziądzu, Koszalinie, Kwidzynie, Lęborku, Malborku, Poznaniu, Słupsku, Sopocie, Starogardzie Gdańskim, Wałczu, Wejherowie i Złocieńcu oraz ekspozytury w Brodnicy, Nidzicy, Chełmnie, Tczewie, Świeciu, Gniewie, Suszu, Kościerzynie, Kartuzach, Miastku, Bobolicach, Białogardzie, Darłowie i Trzebiatowie. <br/><br/>

W okresie [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | II WMG]] popadał w trudności; ratował się, sprzedając akcje Berlińskiemu Towarzystwu Handlowemu (Berliner Handels-Gesellschaft), w 1931 zmniejszając kapitał podstawowy (z 4 do 1 mln guldenów gdańskich) i poddając się sanacji przeprowadzonej przez władze II WMG, skutkiem czego w 3/4 stał się własnością państwową (II WMG). W 1933 odwołano też jego dotychczasowego, wybranego przez Radę Nadzorczą w 1922, prezesa (dyrektora) [[DREWITZ OTTO FERDINAND, bankowiec | Ottona Ferdinanda Drewitza]]. W 1939 zmienił nazwę na Ostdeutsche Privatbank AG (Wschodnioniemiecki Bank Prywatny Spółka Akcyjna), otworzył przedstawicielstwa w Bydgoszczy, Gdyni i Toruniu. W 1940 został połączony z berlińskim Bank der Deutschen Arbeit, funkcjonował jako jego filia w Gdańsku do 1945. Zob. też [[BANKOWOŚĆ | bankowość]]. {{author:  BŚ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]]