Tekst źródłowy strony POMNIK POLEGLYCH 33. PUŁKU FIZYLIERÓW (Stare Przedmieście)

{{web}}
[[File:Pomnik_33_Regimentu_Fizylierów.jpg|thumb|Pomnik 33 Regimentu Fizylierów]]

'''POMNIK 33. WSCHODNIOPRUSKIEGO PUŁKU FIZYLIERÓW''' (Füsilierdenkmal), nieistniejący, na [[STARE PRZEDMIEŚCIE | Starym Przedmieściu]], po wschodniej stronie Koszar Wiebego ([[KOSZARY | koszary]]), na dawnym placu ćwiczeń (Exercierplatz) zlokalizowanym między Motławą a ul. Żabi Kruk, mniej więcej na wysokości wylotu Gertrudengasse (ul. Wilcza). Pierwszy wolnostojący i w tradycyjnym tego słowa znaczeniu pomnik w przestrzeni miasta Gdańska. Odsłonięty 27 XI 1872 (druga rocznica bitwy pod Amiens). <br/><br/>
Autorem projektu był koloński rzeźbiarz Peter Fuchs (1829–1898), między innymi autor dekoracji kamieniarskich archikatedry św. Piotra i Maryi w Kolonii (pułk stacjonował w latach 1851–1871 właśnie w tym największym z miast Nadrenii). Pomnik miał postać graniastosłupa wykonanego z piaskowca, z licznymi motywami dekoracyjnymi, zwieńczonego na szczycie krzyżem żelaznym. Na froncie pomnik zdobiła tabliczka z inskrypcją: „Wschodniopruski pułk fizylierów nr 33 swoim poległym w trakcie kampanii 1870 i 1871 r. towarzyszom” („Das Ostpreußische Füsilier-Regiment Nr. 33 seinen im Feldzuge 1870 und 1871 gefallenen Kameraden”). Wymieniono też nazwy 10 największych bitew, w których brał udział pułk („An der Hallue. Bapaume. Sapigny. Bouvas. St. Quentin. Berthincourt. Amiens. Forgettes. Gravelotte. Metz”) oraz liczbę poległych (z różnieniem na ich rangę): „20 oficerów, 28 podoficerów i 393 fizylierów”. <br/><br/>
I batalion (wschodniopruskiego) 33. pułku fizylierów stacjonował w Gdańsku (w koszarach Wijbego) w latach 1871–1881. Pod pomnikiem nie odbywały się praktycznie żadne uroczystości, nie wspominano o nim w przewodnikach. W 1914 planowano wyeksponowanie zapomnianego monumentu (przeniesienie, a także zadbanie o jego najbliższe otoczenie). Plany te nie wyszły poza fazę koncepcyjną, najpewniej w związku z wybuchem I wojny światowej. Istniał jeszcze nienaruszony w 1948, później usunięty. {{author: JDan}} [[Category: Encyklopedia]][[Category: Przestrzeń miasta]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/>

'''Bibliografia''':<br/>
„Danziger Illustrierter. Bilderbeilage der Landeszeitung“, 29 V 1932.<br/>
„Danziger Neueste Nachrichten“: 7 V 1904, 8 VII 1914.<br/>
„Danziger Vorposten“, 10 III 1940.<br/>
„Danziger Zeitung”: 27 XI 1872 i 28 XI 1872.<br/>
„Dziennik Bałtycki”: 8 VI 1948, 18 VI 1948, 9 VII 1948.<br/>
''Alte und neue Kriegerdenkmäler in Danzig'', „Danziger Hauskalender”, 1960.<br/>
Arke B., ''Danzigs Kriegsdenkmäler'', Danzig 1908.<br/>
Daniluk Jan, ''Obiekty wojskowe na Starym Przedmieściu (1814-1945)'', w: ''Historie gdańskich dzielnic''. Tom 2: Stare Przedmieście,  red. Janusz Dargacz i Katarzyna Kurkowska, Gdańsk 2019. <br/>
''Geschichte des Füsilier-Regiments Graf Roon (Ostpreußischen) Nr. 33'', Berlin 1912.<br/>
Lehfeldt Richard, ''Geschichte des Ostpreußischen Füsilier-Regiments Nr. 33'', Berlin 1901.