Tekst źródłowy strony NACHT-SAMBORSKI ARTUR, artysta malarz, pedagog

{{paper}}
[[File: Nacht-Samborski_Artur.jpg |thumb| Artur Nacht-Samborski (z lewej), za nim (obok siebie) [[STUDNICKI JULIUSZ, malarz, rysownik, pedagog | Juliusz Studnicki]] z żoną [[ŁADA-STUDNICKA KRYSTYNA, profesor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych | Krystyną Ładą-Studnicką]], w krawacie [[ŻUŁAWSKI JACEK, profesor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku | Jacek Żuławski]], Sopot, koniec lat 40. XX wieku]]
[[File:Artur_Nacht_Samborski.jpg|thumb|Artur Nacht-Samborski i Józefa Wnuk, 1980]]

'''ARTUR NACHT-SAMBORSKI''' (26 V 1898 Kraków?/ Storożyniec (Ukraina)? – 9 X 1974 Warszawa), malarz, pedagog, uważany za klasyka nowoczesnego malarstwa polskiego. Pochodził z kupieckiej rodziny żydowskiej, syn Juliusza (Joela) i Salomei (Sary) z domu Weindling. Ukończył gimnazjum Storożyńcu, w latach 1917–1919 studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (ASP) w pracowni Wojciecha Weissa i Józefa Mehoffera, w początku 1920 wyjechał do Berlina (z Jankielem Adlerem), tu zetknął się z ekspresjonizmem i środowiskiem artystycznej lewicującej awangardy. Po powrocie (1923) wznowił studia w akademii, w pracowni Felicjana S. Kowarskiego, jednak w roku następnym wyjechał z grupą kapistów (członków Komitetu Paryskiego) do Paryża, gdzie – wbrew pierwotnym zamiarom – pozostał kilkanaście lat, uczestnicząc zarazem w krajowych wystawach grupy. W miesiącach letnich wyjeżdżał między innymi na południe do La Ciotat oraz do Hiszpanii i na Baleary (1934, 1935). Pozostawał w tym czasie w związku z Leonią Nadelman (Janecką). W początku 1939 wrócił do Krakowa.<br/><br/>
Po wybuchu II wojny światowej uciekł we wrześniu z rodziną do Lwowa, utrzymywał tu kontakty między innymi z [[WNUK MARIAN, profesor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych | Marianem Wnukiem]] i [[WNUK JÓZEFA, malarka, artystka tkactwa, pedagog | Józefą Wnukową]], [[TEISSEYRE STANISŁAW, rektor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych | Stanisławem Teisseyre]], [[STRZAŁECKI JANUSZ, rektor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych | Januszem Strzałeckim]], późniejszymi profesorami gdańskiej uczelni. Po zajęciu Lwowa przez Niemców przebywał w tamtejszym getcie, z którego uciekł przy pomocy między innymi Mariana Wnuka. Dzięki staraniom Janusza Strzałeckiego (z Wnukiem działał w Radzie Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu RP na Kraj („Żegota”)), został przerzucony do Warszawy, gdzie we wrześniu 1942 otrzymał świadectwo chrztu i dokumenty na nazwisko Stefan Ignacy Samborski. Jego rodziną we Lwowie opiekowała się Józefa Wnukowa. <br /><br /> 
W 1946 objął jedną z trzech pracowni malarstwa i rysunku Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku ([[AKADEMIA SZTUK PIĘKNYCH W GDAŃSKU | Akademia Sztuk Pięknych]]) z siedzibą w Sopocie (mieszkał przy ul. Obrońców Westerplatte 24). W latach 1947–1949 kierował Wydziałem Malarstwa i Architektury tej uczelni, był przewodniczącym Okręgu Gdańskiego Związku Polskich Artystów Plastyków, uczestniczył w wystawach okręgowych; w 1948 uhonorowany Nagrodą Artystyczną Wybrzeża za całokształt pracy. W 1949 przeniósł się do Warszawy i objął stanowisko profesora (od 1956 profesor zwyczajny) w tamtejszej ASP, pracował w tej uczelni (z przerwą w latach 1950–1952, gdy w wyniku socrealistycznej „reformy” szkolnictwa został zwolniony) do przejścia na emeryturę w 1968. W 1958 wystawiał na Biennale w Wenecji. <br /><br /> 
Od ogólnego nurtu koloryzmu, zwłaszcza jego kapistowskiej gałęzi, z którą był związany, malarstwo Nachta-Samborskiego różni się syntetyczną techniką, klarowną, płaszczyznowo-dekoracyjną formą, kontemplacyjno-empatycznym podejściem do motywu, zgłębianego w wielokrotnych powtórzeniach, wariantach barwnych i różnych konfiguracjach. Zwłaszcza martwe natury, z fikusem (który stanowił jego znak rozpoznawczy) ustawionym na taborecie, niekiedy uzupełniane innymi atrybutami, stanowią rozwiązania odmienne od bogatych kompozycji kolorystów, podobnie jak przedstawienia postaci – akty, popiersia, głowy – maksymalnie uproszczone, płasko, chropawo, a później taszystowsko opracowane, jednak zindywidualizowane i żywe. Jego ''Martwą naturę'' z wystawy okręgowej z 1947 w Sopocie (prezentowaną miedzy innymi z ''Pejzażem z Balearów'') [[LAM WŁADYSŁAW, profesor Politechniki Gdańskiej | Władysław Lam]] skomentował tekstem, który można odnieść do całej twórczości Nachta-Samborskiego: „Jest w niej równowaga całej płaszczyzny obrazu i świetne powiązanie elementów abstrakcji z konkretnością przedmiotu”. Niewątpliwy wpływ artysty na powojenne [[MALARSTWO | malarstwo]] gdańskie jest złożony i sięga poza powierzchowne skojarzenia stylistyczne, choć jego kolorystyczny rodowód korespondował z ogólną estetyką wyznawaną przez sopockich profesorów. Podobną mu postawę twórczą w diametralnie różnych, zwłaszcza późniejszych obrazach wykazuje jego gdański uczeń [[JACKIEWICZ WŁADYSŁAW, rektor Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych | Władysław Jackiewicz]]. Inaczej oddziałać mogła na przykład na bezczasowe, wyabstrahowane martwe natury, akty i pejzaże gdańskie [[MICHAŁOWSKI STANISŁAW, profesor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych | Stanisława Michałowskiego]], wczesne obrazy Zygmunta Karolaka lub Witolda Frydrycha. Pewne zbieżności formalne można odnaleźć w dekoracyjnych, syntetycznie wyważonych kompozycjach [[ŻUŁAWSKI JACEK, profesor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku | Jacka Żuławskiego]], kapistowski trop prowadzi do twórczości Janusza Strzałeckiego itd. <br /><br /> 
W 1978 w [[MUZEUM NARODOWE | Muzeum Narodowym]] w Gdańsku (w [[PAŁAC OPATÓW | Pałacu Opatów w Oliwie]]) oraz w 2000 w Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie odbyły się wystawy monograficzne poświęcone twórczości Nachta-Samborskiego. W zbiorach gdańskiego Muzeum Narodowego znajdują się obrazy: ''Martwa natura'', 1934; ''Martwa natura'', 1956; ''Dziewczynki'', przed 1970. W 1949 (w okresie „gdańskim”) odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I klasy, w 1968 otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia za osiągnięcia w twórczości malarskiej. {{author: EKA}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]