Tekst źródłowy strony OBLĘŻENIE GDAŃSKA W 1734 ROKU

{{paper}}
[[File:1_Oblężenie_Gdanska_w_1734_roku.jpg|thumb|Król Stanisław Leszczyński, wedle gdańskiego malarza [[KLEIN DANIEL, malarz | Daniela Kleina]] rytował Johann Stenglin, przed 1741]]
[[File:2_Oblężnie_Gdanska_w_1734_roku.jpg|thumb|Stanisław Leszczyński, ''Uniwersał ochronny wszystkich dóbr miasta naszego Gdańska'', Gdańsk 18 XII 1733, wymieniający z nazwy wszystkie wiejskie posiadłości miasta Gdańska i zakazujący swoim stronnikom czynienia szkód ich mieszkańcom]]
[[File:Oblężenie_Gdańska_przez_wojska_rosyjskie_i_saskie_w_roku_1734__Georg_Paul_Busch__1735.JPG|thumb|''Oblężenie Gdańska przez wojska rosyjskie i saskie w roku 1734'', Georg Paul Busch, 1735. Widok od strony wschodniej z&nbsp;okrętem na Wiśle]]
[[File:4_Oblęzenie_Gdańska_1734.jpg|thumb|''Oblężenie Gdańska przez wojska rosyjskie i saskie w roku 1734'', Georg Paul Busch, 1735. Widok od strony zachodniej, na pierwszym planie ostrzał miasta z [[GRODZISKO| Grodziska]]]]
[[File: 3_Oblezenie_Gdańska_1734.jpg|thumb|Ostrzał artyleryjski Gdańska od strony zachodniej. Fragment mapy przedstawiającej oblężenie miasta w 1734]]
[[File:3_Oblęzenie_Gdańska_w_1734.jpg|thumb|Szaniec Letni (oznaczony literą C) na północnym cyplu wyspy [[OSTRÓW| Ostrów]], między Wisłą a Bossmanslake (Łachą Bosmańską), zdobyty przez wojska rosyjskie w nocy z 6 na 7 V 1734; po lewej (litera A) komendant fortu kapitan Wilhelm Fischer (za opuszczenie pola walki postawiony w Gdańsku przed sądem wojennym), po prawej (litera B) jego zastępca porucznik Runger, przed szańcem (litera D) gdański prom artyleryjski, uszkodzony w początkowej fazie walki]]
[[File:4_Oblezenie_Gdańska_1734.jpg|thumb|Ostrzał twierdzy Wisłoujście i&nbsp;obozu posiłkowych wojsk francuskich przez eskadrę rosyjską pod wodzą admirała Gordona (14 okrętów linowych, 8–9 fregat), przybyłą na gdańską redę 12 czerwca; poniżej ujścia Wisły samoosadzony na brzegu francuski statek transportowy „LʼIsaac”. Fragment mapy przedstawiającej oblężenie miasta w 1734]]
[[File:X_Oblężenie_Gdańśka_1734.jpg|thumb|[[CHODOWIECKI DANIEL, malarz, rysownik, patron gdańskiej ulicy | Daniel Chodowiecki]], ''Ucieczka Stanisława Leszczyńskiego z Gdańska'']]

'''OBLĘŻENIE GDAŃSKA W 1734.''' Oblężenie miasta przez wojska rosyjskie oraz saskie od 20 lutego do 7 VII 1734, część tzw. wojny o sukcesję polską (stanowiącej rywalizację między Francją a Austrią i Rosją o hegemonię w Europie). U podłoża konfliktu leżała podwójna elekcja w Rzeczypospolitej, gdy stronnicy francuscy obrali królem Stanisława Leszczyńskiego (12 IX 1733), natomiast wspierająca Austrię Rosja poparła wybór Augusta III (5 X 1733). Wyparty z Warszawy przez wojska rosyjskie Stanisław Leszczyński schronił się w silnie ufortyfikowanym Gdańsku, do którego przybył 2 X 1733, spodziewając się pomocy Francji (od 1725 był teściem króla Francji Ludwika XV).<br/><br/>
Gdańsk opowiedział się po stronie Stanisława Leszczyńskiego (wbrew konsekwentnej od czasów króla Stefana Batorego doktrynie politycznej, nakazującej oczekiwanie na rozwój wydarzeń i poparcie kandydata, który pierwszy dokona aktu koronacji), co było podyktowane doświadczeniami z 1697, gdy gdańszczanie nie poparli kandydatury zgłoszonego przez Francję do tronu polskiego księcia Contiego i byli z tego powodu represjonowani przez Ludwika XIV.<br/><br/>
Armia rosyjska, po rozprawieniu się ze zwolennikami Stanisława Leszczyńskiego, rozpoczęła marsz w kierunku Gdańska. W mieście powołano specjalną Radę Wojenną z burmistrzem [[BÖMELN GABRIEL, burmistrz Gdańska | Gabrielem Bömelnem]] na czele, która w październiku i listopadzie 1733 zaczęła gorączkowe przygotowania do obrony, rozbudowując fortyfikacje, zaciągając żołnierzy oraz gromadząc broń i zaopatrzenie. Wojska rosyjskie dowodzone przez gen. Petera Lacy’ego podeszły pod Gdańsk na początku lutego 1734, osiągając Pruszcz Gdański, w którym rozlokowano sztab. 20 II 1734 wezwano Gdańsk do poddania się i wydania Stanisława Leszczyńskiego. Gdy Rada Miejska odrzuciła żądania sztabu, rozpoczęło się oblężenie. Mimo wysiłków ambasadora francuskiego w mieście, hrabiego Antoina-Felixa de Montiego, Francja nie kwapiła się z przysłaniem pomocy. Na niekorzyść obrońców przemawiała również dysproporcja sił. Gdańszczanie dysponowali 6,5 tysiącem żołnierzy i 8 tysiącami uzbrojonych mieszczan (przysłany w maju 1734 korpus francuski liczył około 2500 żołnierzy i nie stanowił istotnego wzmocnienia obrony). Wojska rosyjskie liczyły około 40–45 tysięcy żołnierzy, wzmocnionych pod koniec oblężenia 10-tysięcznym korpusem saskim. <br/><br/>
Oblężenie można podzielić na dwie fazy. W pierwszej, trwającej od 20 lutego do połowy marca 1734, wojska rosyjskie, z uwagi na zbyt małą liczebność i brak artylerii oblężniczej, nie podjęły energicznych działań i nie odniosły większych sukcesów (zasypano jedynie [[KANAŁ RADUNI | Kanał Raduni]], pozbawiając obrońców energii wodnej napędzającej młyny). W tym czasie władze Gdańska bezskutecznie prosiły o pomoc państwa morskie (Anglię, Niderlandy, Danię i Szwecję), a także  Prusy. Sytuacja zmieniła się, gdy komendę nad armią rosyjską objął feldmarszałek Burchard von Münnich. Rozpoczęła się wówczas druga faza oblężenia miasta (połowa marca – 7 VII 1734). 18 III 1734 Münnich skierował do władz miejskich manifest z żądaniem uznania Augusta III za prawowitego króla oraz poddania w ciągu 24 godzin.<br/><br/>
Po odrzuceniu ultimatum wojska rosyjskie przeszły do ofensywy; 20 marca Rosjanie zdobyli umocnienia [[ORUNIA | Oruni]], w końcu marca wzięli szturmem fortyfikacje [[GDAŃSKA GŁOWA | Gdańskiej Głowy]], na początku kwietnia 1734 opanowali położony między miastem a [[WISŁOUJŚCIE | Wisłoujściem]] Szaniec Zimowy. Wysiłki te, okupione przez wojska rosyjskie znacznymi stratami, nie doprowadziły jednak do skruszenia systemu obronnego Gdańska. Armii rosyjskiej brakowało ciężkiej artylerii oblężniczej; dopiero pod koniec kwietnia 1734 przysłano 64 armaty, które rozpoczęły regularny ostrzał miasta z okolicznych wzgórz, powodujący straty wśród ludności cywilnej i zniszczenia budynków. W związku z tym Stanisław Leszczyński oraz władze miejskie przeniosły się na teren [[DŁUGIE OGRODY | Długich Ogrodów]], poza zasięg rosyjskiej artylerii. <br/><br/> 
Wprowadzenie do akcji ciężkich dział stanowiło punkt zwrotny. W nocy z 6 na 7 V 1734 Rosjanie zajęli Szaniec Letni, nie powiódł się natomiast nocny atak z 8 na 9 V 1734 na umocnienia Grodziska, odparty przez gdańszczan i okupiony przez wojska rosyjskie ogromnymi stratami (powstał wówczas na terenie Grodziska cmentarz, na którym pochowano poległych żołnierzy rosyjskich; [[CMENTARZE NA TERENIE ŚRÓDMIEŚCIA. ZESPÓŁ U PODNÓŻA GRODZISKA | cmentarze na terenie Śródmieścia. Zespół przy Grodzisku]]). W maju 1734 przybyła drogą morską pod Gdańsk symboliczna odsiecz z Francji; 24 V 1734 około 25000 korpus francuski wylądował na [[WESTERPLATTE | Westerplatte]]. Oddziałom francuskim, nieudolnie dowodzonym i niechętnie przystępującym do działań zbrojnych, nie udało się przebić do miasta i ostatecznie skapitulowały 23 VI 1734 ([[PLÉLO LOUIS ROBERT HIPPOLYTE de BRÉHAN COMTE de, francuski dyplomata, wojskowy, patron ulicy | Louis Robert de Plélo]]).<br/><br/>
Słabe wsparcie Francji uzmysłowiło Stanisławowi Leszczyńskiemu i Radzie Miejskiej, że pomoc francuska nie nadejdzie  (Ludwik XV nie zamierzał się angażować zbrojnie na terytorium Rzeczypospolitej, chciał tylko, by walki w Polsce wiązały siły rosyjskie). Położenie oblężonego miasta pogorszyła kapitulacja twierdzy w Wisłoujściu 24 VI 1734. W tej sytuacji Rada Miejska uznała dalszą obronę za bezcelową i 27 czerwca zadeklarowała chęć podjęcia pertraktacji pokojowych. Lojalnie poinformowany o tym przez gdańszczan Stanisław Leszczyński, wymknął się z miasta w nocy z 27 na 28 VI 1734 i w chłopskim przebraniu, w towarzystwie szwedzkiego gen. Johanna Stenflychta (Steinflicht), przedarł się przez pozycje rosyjskie od strony Żuław i zbiegł do Prus. <br/><br/>
Rokowania w sprawie kapitulacji miasta toczyły się w dniach 1–7 VII 1734 w siedzibie sztabu wojsk rosyjskich w Oruni. Na rozmowy z feldmarszałkiem von Münnichem wyznaczono rajców [[WAHL JOHANN, burmistrz Gdańska | Johanna Wahla]] i [[FERBER NATHANAEL GOTTFRIED, burmistrz Gdańska | Nathanaela Gottfrieda Ferbera]]. Ostatecznie 7 VII 1734 Gdańsk podpisał akt kapitulacji. Miasto musiało między innymi uznać Augusta III za króla Polski, wypłacić Rosjanom kontrybucję w wysokości 1 mln talarów, a także zobowiązało się do wysłania delegacji do Petersburga w celu przeproszenia za swoją postawę carycy Anny. Nałożona na Gdańsk kontrybucja na długie lata nadwyrężyła finanse miejskie, mocno uszczuplone wydatkami na obronę. Miasto po raz pierwszy i ostatni w dziejach nowożytnych doznało porażki i musiało skapitulować przed obcymi wojskami. {{author: DK}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]]