Tekst źródłowy strony ŚLUZA KAMIENNA

{{paper}}
[[File:1_Sluza_Kamienna.jpg|thumb|Śluza Kamienna (na skraju po lewej, przecinająca fortyfikacje, z zaznaczonymi statkami) na planie Gdańska [[WILLER PETER, architekt, grafik, kartograf | Petera Willera]] w dziele [[CURICKE REINHOLD, historyk, sekretarz Rady Miejskiej, były patron ulicy | Reinholda Curickego]] ''Der Stadt Dantzigk…'', 1687]]
[[File:4 Śluza Kamienna.png|thumb|Śluza Kamienna około połowy XVII wieku, rekonstrukcja]]
[[File:2_Sluza_Kamienna.jpg|thumb|Rekonstrukcja wyglądu Śluzy Kamiennej]]
[[File:Śluza_Kamienna.jpg|thumb|Śluza Kamienna, grodzie i kanał, początek XX wieku]]
[[File:5 Śluza Kamienna.jpg|thumb|Śluza kamienna, początek XX wieku]]
[[File: Wieżyczka_zaporowa.jpg |thumb| Jedna z wieżyczek zaporowych, około 1941]]

[[File:Śluza Kamienna, widok z bastionu Żubr (Tur).JPG|thumb|Śluza Kamienna, widok z bastionu Żubr (Tur), 2010]]
[[File:3_Sluza_kamienna.jpg|thumb|[[HELLINGRATH BERTHOLD FRANZ, grafik, malarz rzeźbiarz| Berthold Hellingrath]], Młyn przy Śluzie Kamiennej, około 1925]]

'''ŚLUZA KAMIENNA''' (Hauptschleuse (Śluza Główna), po 1650 Steinschleuse), na [[DOLNE MIASTO | Dolnym Mieście]], w kurtynie między bastionami Wilk i Żubr, na południe od obecnych ulic Grodza Kamienna i Reduta Wilk. Powstała w okresie budowy nowożytnych [[FORTYFIKACJE | fortyfikacji]] Gdańska, jako miejsce wprowadzenia do miasta wód rzeki Motławy i regulowania poziomu wód w porcie i w fosach miejskich. Za pomocą śluzy można było zalać wodą przedpola miasta od strony wschodniej i południowej (co miało miejsce w latach 1734, 1807 i 1813).<br/><br/>
Do jej budowy [[RADA MIEJSKA | Rada Miejska]] zaangażowała w 1619 pochodzących z Alkmaar (Fryzja) w Holandii Wilhelma Jansena Benninga i Adriana Olbrantsa. Prace budowlane wykonano w 1622–1623, nadzór sprawował budowniczy miejski [[STRAKOWSKI HANS, budowniczy fortyfikacji, patron gdańskiej ulicy | Hans Strakowski]]. Początkowo była to śluza w fosie zewnętrznej o prawdopodobnie drewnianej konstrukcji. W okresie 1649–1650 zbudowano zachowane do dzisiaj, murowane grodzie przecinające fosę i tworzące kanał prowadzący do śluzy. Grodzie zaopatrzono w cztery wieżyczki zaporowe (tzw. Cztery Dziewice), mające uniemożliwić wrogowi przejście po grodziach. Właściwą śluzę tworzyły dwie pary wrót odległe od siebie o około 20 m (co pozwalało wpływać nawet większym jednostkom rzecznym), ze zwodzonym mostem przy śluzie. Na zewnętrznych krańcach obu grodzi, dla ich obrony, zbudowano w 2. połowie XVII wieku małe lunety, rozbudowane ostatecznie w 1710 (nazywano je Schweinsköpfe (Świńskie Głowy)).<br/><br/>
Przy śluzie zbudowano młyn, niezależny od wód [[KANAŁ RADUNI | Kanału Raduni]] (odcięcie dopływu wody z Kanału Raduni – co z reguły czynił przeciwnik podczas prób oblężenia miasta – zatrzymywało inne gdańskie młyny). W czasie powodzi na Żuławach śluza chroniła miasto przed zalaniem, a podczas tzw. cofki chroniła Żuławy przed zalaniem wodami Motławy przemieszczającymi się w górę rzeki. W 1806 gruntownie wyremontowana, w połowie XIX wieku miała już tylko 2 zewnętrzne pary wrót, a zwodzony most zastąpiono stałym. Obok istniał młyn zbożowy napędzany wodami Motławy, wykorzystywany w okresach oblężenia miasta, kiedy odcinano dopływ wody do miasta Kanałem Raduni. W 1892–1893 odnowiona (wraz z urządzeniami służącymi do otwierania); drewniane wrota wymieniono na żeliwne. W 1945 przerwaniu uległa wschodnia gródź. {{author: GBU}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]]