Tekst źródłowy strony OBLĘŻENIE GDAŃSKA W 1433 ROKU

{{web}}
'''OBLĘŻENIE GDAŃSKA W 1433 ROKU'''. Oblężenie miasta przez wojska zakonu krzyżackiego, część wojny polsko-krzyżackiej z lat 1431–1433, w której udział brały też wojska czeskich husytów. Powodem wybuchu wojny była ingerencja zakonu krzyżackiego w konflikt króla polskiego Władysława Jagiełły z jego młodszym bratem, wielkim księciem litewskim Świdrygiełłą (następcą zmarłego w 1430 wielkiego księcia Witolda), podjęta z nadzieją rozbicia unii polsko-litewskiej. Początkowo Krzyżacy obiecywali nie udzielać poparcia Świdrygielle, jednak już w 1431 najechali ogołocone z rycerstwa (walczącego w tym czasie na Litwie) tereny północnej Wielkopolski, Kujaw i ziemi dobrzyńskiej. Zaprzestali działań zbrojnych 13 IX 1431, po klęsce w bitwie pod Dąbkami (koło wielkopolskiego Nakła), doznanej głównie z rąk chłopskiego pospolitego ruszenia. <br/><br/>
W lecie 1432, po opanowaniu sytuacji na Litwie, Władysław Jagiełło sprzymierzył się z czeskimi husytami. Przechodząc przez Śląsk, siły husyckie pod dowództwem Jana Czapka z San, połączone z wojskami wielkopolskimi dowodzonymi przez wojewodę poznańskiego Sędziwoja z Ostroroga (ogółem w sile od ośmiu do dziesięciu tysięcy ludzi), około 7 VI 1433 uderzyły na krzyżacką Nową Marchię. Zdobyto i zniszczono Strzelce Krajeńskie, Myślibórz oraz około dziesięciu innych miasteczek. Sytuacja ta sprawiła, że wielki mistrz Paul von Rusdorf domagał się od Gdańska wsparcia pod Człuchowem i Chojnicami ze strony miejskich wojsk pod wodzą burmistrza [[GŁÓWNE MIASTO | Głównego Miasta]] [[MECKELFELD LUKAS, burmistrz Głównego Miasta Gdańska | Lukasa Meckelfelda]] i rajców [[VORRATH HEINRICH, burmistrz Głównego Miasta Gdańska | Heinricha Vorratha]] oraz [[BURAMMER BERTHOLD, burmistrz Głównego Miasta Gdańska | Bertholda Burammera]]. Pożytku z tych oddziałów jednak nie było, albowiem ich narzekania, głównie na brak żywności, sprawiły, że odesłano je rychło do miasta. Oddział pod wodzą [[KOMTURSTWO GDAŃSKIE | komtura gdańskiego]]  Walthera von Kirskorfa, w nadziei na ściągnięcie choćby części napastników, idąc od północy przez księstwo zachodniopomorskie, wsparł załogę Drawska Pomorskiego, a następnie Świdwina, po czym powrócił, złupiwszy okolice Białogardu nad Parsętą (w księstwie zachodniopomorskim). <br/><br/>
15 lipca pod bezskutecznie obleganymi przez stronę polsko-husycką Chojnicami doszło do połączenia wojsk idących z Nowej Marchii z siłami pospolitego ruszenia rycerstwa południowej Polski. Dowództwo nad całością objął przybyły z pospolitym ruszeniem kasztelan krakowski Mikołaj z Michałowa. Porzuciwszy Chojnice, połączone wojska ruszyły na Gdańsk, po drodze zdobywając 28 sierpnia Pelplin i, dzień lub dwa później, Tczew. <br/><br/>
Na wieść o ataku husytów wielki mistrz nakazał władzom Gdańska przygotowanie miasta do obrony, te zaś podjęły przede wszystkim decyzję o otoczeniu drewnianą palisadą pozbawionego dotychczas obwarowań [[STARE MIASTO | Starego Miasta]]. Palisadę wybudowano na długości około czterystu metrów. Po stronie zachodniej ciągnęła się ona od obecnego  [[TARG DRZEWNY| Targu Drzewnego]] do obecnej ul. Gnilnej i wzdłuż niej na północ. Drugi, północny odcinek palisady oddzielał Stare Miasto od nadal nieobwarowanego  [[MŁODE MIASTO (Jungstadt) | Młodego Miasta]]. W celach obronnych przyjęto też na miejską służbę marynarzy (w tym pochodzących z Anglii i z Lubeki), tzw. schiffskinder, zbrojnych zwłaszcza w długie bojowe topory i potrafiących walczyć tak na wodzie, jak i na lądzie. Jednym z powierzonych im zadań było nieprzepuszczenie przeciwnika na Żuławy i Mierzeję Wiślaną oraz straż u ujścia [[WISŁA | Wisły]]. Wielki mistrz zalecał zniszczenie gdańskich przedmieść, nie wiadomo jednak, czy gdańszczanie wykonali to polecenie. W mieście schronił się opat Bernard wraz z [[OPACTWO CYSTERSÓW W OLIWIE | konwentem cystersów]] z Oliwy, czasowo przemieszkując w należącym do [[KLASZTOR CYSTERSÓW W OLIWIE | klasztoru]] spichrzu Münchspeicher (później Olivenbaum) na [[SPICHLERZE | Spichlerzach]]. W Gdańsku już 10 lipca szukały schronienia także trzydzieści cztery cysterki z klasztoru w Żarnowcu, w znacznej części pochodzące z gdańskich rodzin mieszczańskich. <br/><br/>
Po zdobyciu Tczewa dowodzący polskimi oddziałami Mikołaj z Michałowa i dowódca wojsk husyckich Jan Czapek wezwali listownie władze Gdańska do poddania miasta. Szybko okazało się, że władze podjęły rozmowy jedynie po to, by zyskać na czasie i dokończyć budowę palisady wokół Starego Miasta. Jednocześnie pod naciskiem części kręgów mieszczańskich zdecydowano o wydaniu nadchodzącej armii bitwy na otwartym polu. Około dwóch tysięcy mieszczan i ośmiuset ''schiffskinder'' wyszło poza miejskie obwarowania, jednak akcję w ostatniej chwili odwołano. Być może nieliczne czołowe oddziały gdańskiego wojska weszły w bojową styczność z nieprzyjacielem, skoro jeszcze w marcu 1436 Gdańsk wykupywał z niewoli, pojmanych w walkach z husytami i Polakami, pozostających na jego służbie schiffskinder. <br/><br/>
1 IX 1433 oddziały polskie i husyckie, rabując i paląc nawet wsie położone w pewnej odległości od trasy marszu, założyły obóz na [[BISKUPIA GÓRKA | Biskupiej Górce]], niszcząc sąsiednie [[SIEDLCE | Siedlce]] i [[NOWE OGRODY | Nowe Ogrody]]. Od razu wypad przeciwko nim urządziło ośmiu gdańskich harcowników, uzbrojonych w kusze i pawęże (tarcze), w tym kupiec Eynwaldt, kat miejski Gnycke (Gnyckentczwe = Karkotłuk) i Johannes Rulaw, kapelan oficjała pomorskiego. U podnóża Biskupiej Górki wdali się w walkę, zabili sześciu przeciwników, między innymi polskiego rycerza, którego śmiertelnie postrzelił kapelan. Jeden z gdańszczan dostał się jednak do niewoli i został przez husytów żywcem „upieczony” . <br/><br/>
Słusznie oceniając, że atak na dobrze ufortyfikowane Główne Miasto nie przyniesie powodzenia, napastnicy przeprowadzili szturm na [[STARE PRZEDMIEŚCIE | Stare Przedmieście]]. Celem była [[LASTADIA | Lastadia]], gdzie zamierzano zająć stojące w stoczni statki (widoczne z Biskupiej Górki) z myślą o wykorzystaniu ich do okrążenia miasta ze wschodu, od strony Wisły. Po przejściu przez most na [[KANAŁ RADUNI | Kanale Raduni]] uderzono w rejonie obecnych ul. Okopowej i Kładki. Atak załamał się jednak, gdy obrońców na wałach wspomógł ostrzał prowadzony z armat, ustawionych parami na dwóch basztach  [[DWÓR MIEJSKI | Dworu Miejskiego]] (rejon obecnej zachodniej części ul. Ogarnej, ul. Za Murami i ul. Bogusławskiego). <br/><br/>
Prowadzony z Biskupiej Górki ostrzał z lekkich dział nie wyrządził Głównemu Miastu żadnych szkód. Spalono natomiast pozostawione bez obrony Młode Miasto. Zniszczona została większość jego zabudowy, ratusz, klasztor [[KARMELICI| karmelitów]] oraz leżący przy nowo wzniesionej palisadzie Starego Miasta [[SZPITAL ŚW. JAKUBA | szpital]] i  [[KOŚCIÓŁ ŚW. JAKUBA (Stare Miasto) | kościół św. Jakuba]] (nowy budynek kościoła poświęcony w sierpniu 1433 roku, na niecały miesiąc przed zniszczeniem). Zniszczenia poczyniono także w leżącym nad Wisłą porcie Młodego Miasta (później błędnie twierdzono, że dotknęły one portu nad [[MOTŁAWA | Motławą]], na Głównym Mieście). Nie ma jasności co do losów  [[WISŁOUJŚCIE | Wisłoujścia]], o jego spaleniu informuje tylko późny przekaz [[BORNBACH STENTZEL | Stenzla Bornbacha]]. <br/><br/>
Nadzieje na zmuszenie Gdańska do kapitulacji całkowicie upadły, gdy w odpowiedzi na usilne monity gdańskiego komtura 2 września od strony wschodniej wkroczyły do miasta posiłki w liczbie 300 ludzi pod wodzą komtura Dzierzgonia. Władze Gdańska uznały je co prawda za zbyt małe, więc wraz z gdańskim komturem nadal słały do wielkiego mistrza prośby o kolejne posiłki, niemniej napastnicy (obserwujący nadejście posiłków z Biskupiej Górki) zaprzestali szturmów, zajmując się już tylko rabowaniem bliższej i dalszej okolicy. 2 września zajęto i splądrowano opuszczony przez cystersów klasztor w Oliwie, z całą pewnością spalono [[STRZYŻA | wieś Strzyżę]] oraz należące do patrymonium Młodego Miasta wsie [[SUCHANINO | Suchanino]] i [[RUTKI | Rutki]]. Na wysokości obecnego [[PRZYMORZE | Przymorza]] i [[ZASPA | Zaspy]] oddziały husyckie doszły do brzegów Zatoki Gdańskiej. Jan Czapek, wchodząc w wody Zatoki, miał ponoć głosić, że wyprawa husytów dotarła do krańca lądu i tylko ocean powstrzymał jej dalszy, zwycięski pochód. Husyci, którzy w większości nie wiedzieli dotychczas morza, urządzali w wodzie i na plaży zabawy, nabierali do butelek słoną wodę, by zabrać ją do domu. Wielu spośród Polaków (źródła z przesadą mówią o dwustu osobach) otrzymało wówczas na plaży pas rycerski; otrzymał go także Jan Czapek. Inny oddział złupił klasztor norbertanek w Żukowie, zniszczono też mijany po drodze młyn w [[KRZYŻOWNIKI | Krzyżownikach]] oraz wsie [[SMĘGORZYNO | Smęgorzyno]], [[KOKOSZKI | Kokoszki]] i [[BYSEWO | Bysewo]]. Pośpiech, jaki ponaglał napastników, sprawił, że ocalały położone na północ od trasy przemarszu [[PIECKI| Piecki]] i  [[MIGOWO | Migowo]] oraz leżące na południu [[UJEŚCISKO | Ujeścisko]]. Niewątpliwie zniszczono i inne wsie, brak jednak o tym źródłowych informacji. <br/><br/>
4 września wojska husyckie i polskie wycofały się spod Gdańska, paląc na odchodnym klasztor w Oliwie, a następnie przez Starogard i Chojnice kierowały się w stronę Bydgoszczy. 13 IX 1433 wstępnie ustalono, że pod koniec listopada rozpoczną się rozmowy pokojowe. Ostatecznie, po kolejnych rozejmach, 31 XII 1435 zawarto pokój w Brześciu Kujawskim, na mocy którego Krzyżacy zobowiązali się między innymi do odstąpienia od popierania Świdrygiełły. Wśród nagród, jakie od Władysława Jagiełły odebrał za wyprawę także i na Gdańsk Jan Czapek, był również i wielbłąd. <br/><br/>
Młode Miasto po wydarzeniach z 1433 nie powróciło już do poziomu rozwoju z okresu wcześniejszego. Władze Głównego Miasta przekonały się zaś o tym, że pozbawione obwarowań Młode Miasto stanowić może zagrożenie dla pozostałych gdańskich miast w ewentualnych zmaganiach wojennych w przyszłości, dając w opuszczonych domach schronienie oblegającym i umożliwiając im wykorzystanie murowanych obiektów kościelnych i municypalnych jako silnych punktów oporu. Był to powód, dla którego w początkach [[WOJNA TRZYNASTOLETNIA | wojny trzynastoletniej]] od razu i skutecznie zabiegano o likwidację Młodego Miasta. {{author: BŚ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]]