Tekst źródłowy strony TOCZYSKA STEFANIA, śpiewaczka operowa

{{paper}}
[[File:Stefania Toczyska z Włodzimierzem Nawotką (w środku) i Florianem Skulskim.JPG|thumb|Stefania Toczyska z [[NAWOTKA WŁODZIMIERZ| Włodzimierzem Nawotką]] (w środku) i Florianem Skulskim]]
'''STEFANIA TOCZYSKA''', z domu Krzywińska (ur. 19 II 1943 Grudziądz), śpiewaczka operowa (mezzosopran). W czasie nauki w liceum ogólnokształcącym w rodzinnym mieście współpracowała z chórem męskim "Echo". Ukończyła średnią szkołę muzyczną w Toruniu, gdzie uczyła się śpiewu pod kierunkiem Janiny Buchowieckiej. Obok śpiewu klasycznego chętnie sięgała po piosenkę, zadebiutowała nawet na Festiwalu Piosenki w Opolu. Z tego okresu zachowała się w fonotece Radia Bydgoskiego jej niezwykła wokaliza, zarejestrowana z Zespołem Instrumentalnym Bogdana Ciesielskiego i Romana Nowackiego, w której z perfekcyjną intonacją prezentowała charakteryzujący wokalistykę jazzową styl scat.<br/><br/>
W 1968 z mężem Romualdem Toczyskim, nauczycielem muzyki, przeniosła się do Gdańska. W latach 1968–1973 studiowała śpiew solowy w PWSM ([[AKADEMIA MUZYCZNA IM. STANISŁAWA MONIUSZKI | Akademia Muzyczna]]) w klasie [[IGLIKOWSKA BARBARA | Barbary Iglikowskiej]]. W czasie studiów laureatka głównych nagród konkursów wokalnych w Tuluzie (1971), Paryżu (1972), s’Hertogenbosch (Holandia) (1973).<br/><br/>
W latach 1973–1979 solistka [[PAŃSTWOWA OPERA I FILHARMONIA BAŁTYCKA | Państwowej Opery i Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku]]. Zadebiutowała w 1972 w roli Jadwigi w ''Strasznym dworze'' Stanisława Moniuszki, w lutym 1973 zagrała tytułową rolę ''Carmen'' w operze Georga Bizeta w reżyserii Danuty Baduszkowej, partnerując [[KUSIEWICZ JAN | Janowi Kusiewiczowi]] w roli Don Joségo, zdobywając uznanie krytyków muzycznych. Dyrektor Opery Bałtyckiej Zbigniew Chwedczuk wystawił specjalnie dla niej dzieła uważane za niezbyt udane teatralnie, lecz z czołowymi partiami dla mezzosopranu: ''Samsona i Dalilę'' Saint-Saënsa (1975) i ''Faworytę'' Donizettiego (1978), oba w reżyserii [[HEBANOWSKI-DOBROGOYSKI STANISŁAW, reżyser, pisarz, patron gdańskiej ulicy | Stanisława Hebanowskiego]]; odniosły sukces, podobnie jak ich wyjazdowe przedstawienia na gościnnych występach Opery Bałtyckiej w Warszawie (''Samson i Dalila'' 12 V 1976, ''Faworyta'' 10 VI 1978). Wystąpiła też w przedstawieniach operetkowych (''Student żebrak'' Karla Millöckera, ''Noc w Wenecji'' i ''Zemsta nietoperza'' Johanna Straussa). <br/><br/>
Latem 1977 wystąpiła z recitalem w Instytucie Kultury Polskiej w Wiedniu i w tutejszej Staatsoper, jesienią tego roku w Bazylei jako Amneris w ''Aidzie'' Verdiego i na renomowanej szwajcarskiej scenie w St. Gallen, w premierze ''Faworyty''.  Partię Amneris, którą później śpiewała na prestiżowych scenach Europy i Ameryki, przez długi czas uznawano za najlepiej wykonaną na świecie. Latem 1978 wystąpiła na Festiwalu Moniuszkowskim w Kudowie, po nim nagrała dla „Wifonu” kasetę z pieśniami Fryderyka Chopina (na fortepianie towarzyszył jej Janusz Olejniczak). Wyjechała do Wiednia, biorąc bezpłatny urlop z Opery Bałtyckiej, 1 IX 1978 dyrekcja wiedeńskiej Staatsoper podpisała z nią kontrakt. Z Gdańskiem pożegnała się 15 VII 1979 występem w ''Samsonie i Dalili'' Camille'a Saint-Saënsa.<br/><br/>
26 I 1979 zadebiutowała w Wiener Staatsoper, ponownie rolą Carmen (zastępując chorą Jelenę Obrazcową) u boku Plácida Domingo (w partii Don Joségo), pod batutą Carlosa Kleibera, w reżyserii Franco Zefirellego, rozpoczynając światową karierę śpiewaczki operowej i oratoryjnej (od Johanna Sebastiana Bacha do Krzysztofa Pendereckiego). Śpiewała w wielu tytułowych partiach oper wystawianych na scenie wiedeńskiej, zyskując miano „Polki o włoskim głosie” (np. Verdiego Księżna Eboli w ''Don Carlosie'', Azucena w ''Trubadurze'', Preziosilla w ''Mocy przeznaczenia'', Magdalena w ''Rigoletcie'', Ulryka w ''Balu maskowym'', Belliniego Adalgisa w ''Normie'' i Agnese w ''Beatrice di Tenda'', ale także partie solowe w ''Requiem'' Mozarta czy ''Stabat Mater'' Rossiniego). Z wiedeńską sceną współpracowała przez 20 lat, mimo że już w 1981 – wobec lawinowo napływających propozycji – zrezygnowała ze stałego kontraktu. <br/><br/>
We wrześniu 1979 zaśpiewała Laurę w ''Giocondzie'' Amilcare Ponchiellego w San Francisco Opera, z Luciano Pavarottim i Renatą Scotto, i z telewizyjną transmisją do wielu krajów. Z Pavarottim (w duecie z ''Trubadura'') wystąpiła też w San Francisco w plenerowym koncercie w Golden Gate Park, dla 25.000 melomanów. W San Francisco zaśpiewała też z Monserrat Caballé (w ''Roberto Devereux'' Donizettiego), dla firmy płytowej Philipsa w 1980 nagrała ''Trubadura'' obok Katii Ricciarelli i José Carrerasa pod batutą Colina Daviesa. 1 III 1981 wystąpiła w nowojorskiej Carnegie Hall jako Marfa w koncertowej wersji ''Chowańszczyzny'' Musorgskiego – obok Eve Queler i Leonarda Mroza. We wrześniu tego roku w Operze Paryskiej ponownie śpiewała Carmen, z Plácido Domingo jako Don Josém, w tym samy roku śpiewała w Teatro Colón w Buenos Aires z Renato Brusonem jako partnerem, Teatro San Carlo w Lizbonie, oraz swoją popisową Carmen w Bayerische Staatsoper w Monachium. <br/><br/>
W 1982 w berlińskiej Deutsche Oper ''Aidę'' z jej udziałem sfilmował Jean-Pierre Ponnelle, zaś w Genewie ''Włoszkę w Algierze'' Gioacchino Rossiniego z jej rolą Izabeli Ken Russell. W 1983 rolą Amneris w ''Aidzie'' debiutowała w Covent Garden w Londynie. W 1984 zaśpiewała w ''Aidzie'' na Festiwalu w Orange (Francja), w towarzystwie Wiesława Ochmana, Barbary Hendricks i José van Dama, w 1986 na Festiwalu w Bregenz ''Annę Bolenę'' Donizettiego wraz z Katią Ricciarelli, Francisco Araizą i Jewgienijem Nesterenko. <br/><br/>
16 X 1987, na otwarcie nowego gmachu Grand Opera w Houston, wystąpiła w roli Amneris w ''Aidzie'' obok Plácido Domingo i Nikołaja Giaurowa. W latach 1988–1997 śpiewała w Metropolitan Opera w Nowym Jorku, między innymi 26 III 1988 jako Marfa w ''Chowańszczyźnie'', spektaklu transmitowanym w USA i Kanadzie, z udziałem Wiesława Ochmana jako Księcia Golicyna, pod dyrekcją Jamesa Conlona, od 1989 Amneris w ''Aidzie'' (ponawiana co sezon), od 1990 Ulryka w ''Balu maskowym'', od 1991 Maryna w ''Borysie Godunowie'' Musorgskiego, w 1992 Azucena w ''Trubadurze'' i Laura w ''Giocondzie'', w sezonie 1993/1994 zaprezentowała dwie nowe kreacje: Księżnej de Bouillon w ''Adrianie Lecouvreur'' Francesco Cilei (obok Mirelli Freni) i Czarownicy w ''Rusałce'' Dvořáka (obok Gabrieli Beňačkovej), operze nigdy wcześniej nie wystawianej w Nowym Jorku)). We wrześniu 2008 w berlińskiej Staatsoper Unter den Linden grała Babuleńkę w ''Graczu'' Prokofiewa, wystawionym w reżyserii Dymitra Czerniakowa w koprodukcji z La Scalą. W końcu roku 2009 wystąpiła w Paryżu w Opéra Bastille jako Hrabina de Coigny w ''Andrea Chénier'' Umberta Giordano.<br/><br/>
Ma w dorobku nagrania płytowe, między innymi ''Trubadura'' Giuseppe Verdiego (z José Carrerasem), ''Giocondę'' (z Luciano Pavarottim), ''Requiem'' Antonina Dvořáka z Teresą Żylis-Gara, Leonardem Mrozem i orkiestrą Nouvel Orchestre Philharmonique de Radio France pod dyrekcją Armina Jordana, dla wytwórni: EMI (''Straszny dwór''), CD Accord (''Król Roger'' Karola Szymanowskiego), Myto Records (''Bal maskowy'' Belisario Donizettiego), Orfeo (''Olimpia'' Gaspare Spontiniego, ''Trubadur'' pod batutą Giuseppe Sinopoliego), Erato (''Wojna i pokój'' Sergiusza Prokofiewa pod dyrekcją Mścisława Rostropowicza), Ponto (''Aida'' pod batutą Daniela Barenboima), Brilliant Classics (''I Symfonia'' Aleksandra Skriabina pod dyrekcją Riccardo Mutiego).<br/><br/>
W Polsce brała udział w przedstawieniach operowych w Warszawie, Łodzi, Bytomiu, Poznaniu i macierzystym Gdańsku, a także na koncertach i prestiżowych festiwalach: w Krynicy, Łańcucie, Dusznikach. Wystąpiła między innymi na scenie warszawskiego Teatru Wielkiego w roli Księżnej Eboli w ''Don Carlosie'' (4 X 1984), wykonywała partię solową w ''Pieśni o Ziemi'' Mahlera na koncercie galowym prowadzonym przez Roberta Satanowskiego (14 IX 1985). 10 VI 1995 śpiewała w galowym koncercie w Teatrze Wielkim w Warszawie na zakończenie V Dni Ignacego J. Paderewskiego; towarzyszyła jej Orkiestra i Chór pod dyrekcją ówczesnego dyrektora Tadeusza Wojciechowskiego (drugim solistą był ukraiński tenor, Wołodymyr Kuźmenko, wieczór prowadził Lucjan Kydryński).<br/><br/>
W Gdańsku wystąpiła 9–10 VI 2000 podczas obchodów 50-lecia Opery Bałtyckiej, wcześniej na jednym z recitali w Wielkiej Sali Wety [[RATUSZ GŁÓWNEGO MIASTA | Ratusza Głównego Miasta]]. 4 XII 2000 w Teatrze Wielkim w Warszawie na zakończenie jubileuszowych, X Dni Ignacego J. Paderewskiego dała recital z jego pieśniami; towarzyszył jej amerykański pianista Jeff Cohen. Zasiadała w jury IV Międzynarodowego Konkursu Moniuszkowskiego (2001) organizowanego przez Teatr Wielki – Operę Narodową. Uświetniła obsadę premiery ''Strasznego dworu'' Moniuszki (luty 2001), uczestniczyła w transmisji spektaklu tej opery do wielu krajów Europy tegoż roku, i wraz z całym zespołem Teatru Wielkiego – Opery Narodowej dokonała rejestracji dzieła na płyty CD (w partiach Cześnikowej i Starej niewiasty). Płyta figuruje w katalogu EMI (2003), a samo przedstawienie było  prezentowane w Londynie.<br/><br/>
Wyróżniona nagrodą kulturalną wojewody gdańskiego (12 I 1974), dyplomem Ministra Spraw Zagranicznych za wybitne zasługi w propagowaniu i upowszechnianiu kultury polskiej za granicą (1985), Medalem Prezydenta Bydgoszczy (2009). Uznana za Radiową Osobowość Roku Radia Gdańsk (2001). W 34-lecie debiutu, 24 VI 2007, wraz z Janem Kusiewiczem uhonorowana umieszczeniem autografów – Katarzynek - w Piernikowej Alei Gwiazd w Toruniu. Od 28 IV 2014 doktor honoris causa Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku. <br/><br/>
Matka Katarzyny (ur. 1969) i Marii (ur. 1984). {{author: JANSZ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]