Tekst źródłowy strony BANK VON DANZIG

{{paper}}
[[File:1 Mały Błędnik.jpg|thumb|Siedziba Banku Gdańskiego, około 1925]]
[[File:1_Bank_von_Danzig.jpg|thumb|Banknot 20-guldenowy, awers, 1937, drukowany przez Bradbury Wilkinson & Co Ld. New Malden Surrey (Wielka Brytania)]]
[[File:2_Bank_von_Danzig.jpg|thumb|Banknot 20-guldenowy, rewers]]

'''BANK VON DANZIG''' (Bank Gdański), Karrenwall 10 (ul. Okopowa; [[BUDYNEK ODDZIAŁU OKRĘGOWEGO NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO | budynek Oddziału Okręgowego Narodowego Banku Polskiego]]), bank emisyjny, powołany w związku z wprowadzeniem na obszarze [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | II Wolnego Miasta Gdańska]] (WMG) własnej waluty (gdański gulden = 100 fenigów; [[PIENIĄDZ | pieniądz]]). Do tego momentu (i wprowadzenia guldenów) pieniądz (guldeny tymczasowe) II WMG emitowała powołana przez gdańskie koła gospodarcze 19 X 1923 spółka akcyjna Danziger Zentralkasse AG (Gdańska Kasa Centralna SA), rozwiązana po powstaniu Bank von Danzig, który przejął jej aktywa.<br/><br/>
Bank von Danzig był bankowym towarzystwem akcyjnym, jego utworzenie przewidział układ polsko-gdański z 1923 (protokół wykonawczy podpisano w styczniu 1924). Powołany 5 III 1924, działalność rozpoczął 17 marca, z kapitałem 7,5 mln gdańskich guldenów. Grupę założycielską ze strony polskiej (w sumie 28% akcji) tworzyły banki mające oddziały na terenie Gdańska: Bank dla Handlu i Przemysłu z Warszawy, Bank Handlowy z Warszawy, Bank Kwilecki, Potocki i S-ka, Bank Przemysłowców z Poznania, Bank Związku Spółek Zarobkowych z Poznania oraz Polski Bank Przemysłowy ze Lwowa. Ze strony niemieckiej akcje posiadały duże banki z terenu Rzeszy: Deutsche Bank, Disconto Gesellschaft, Dresdner Bank oraz mniejsze domy bankowe: E.L. Friedmann &amp; Co. i E. Heiman &amp; Co. Ze strony banków gdańskich akcje posiadały między innymi [[DANZIGER PRIVAT-AKTIEN-BANK | Danziger Privat-Aktien-Bank]] czy Landwirtschaftliche (poprzednio Landschaftliche) Bank AG.<br/><br/>
Miał prawo prowadzenia rachunków, dokonywania rozliczeń pieniężnych, operacji czekowych i wekslowych, obrotu dewizami, emitowania papierów wartościowych. Na jego działanie największy wpływ mieli zasiadający we władzach przedstawiciele banków niemieckich. Do połowy lat 30. XX wieku udział polskich banków wzrósł do poziomu 39,9% akcji. Zgodnie z ustawodawstwem nazistowskim w roku 1933 uzyskał nadzór (wraz z [[SENAT II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA 1920–1939 | Senatem II WMG]]) nad gdańskimi bankami prywatnymi, jego zadaniem była emisja banknotów i kontrola waluty II WMG, w latach 30. XX wieku zwłaszcza utrzymanie jej stabilności (choć 2 V 1935 musiał dokonać dewaluacji gdańskiego guldena). W początkach września 1939 upoważniony został do skupu od ludności i wymiany pieniędzy polskich.<br/><br/>
Zamknięty 6 IX 1939; w jego miejsce (i w jego siedzibie) powołano Reichsbankhauptstelle (Główna Filia Banku Rzeszy), który przejął także jego rezerwy w złocie (w sztabach i monetach). Według bilansu z 31 XII 1938 rezerwy wynosiły 28.341 guldenów gdańskich, czyli 4726 kg czystego złota. Po 1945 i przejęciu niemieckich aktywów przez aliantów, część dawnych gdańskich rezerw w postaci sztab złota przechowywana była w Banku Rezerwy Federalnej w Nowym Jorku, część w postaci złotych monet w Banku Anglii. 12 IV 1947 żądanie zwrotu dawnych rezerw zgłosiło państwo polskie.<br/><br/>
Komisja złożona z przedstawicieli USA, Francji i Wielkiej Brytanii twierdziła, że rezerw złota zachowało się 3.800 kg złota. Formalności związane ze zwrotem złota Polsce sfinalizowano ostatecznie dopiero w lipcu 1976. Sztaby złota z USA dostarczono do kraju w partiach 4 i 11 VIII 1976. Część złotych monet sprzedano jeszcze w Anglii, niesprzedane trafiły do Polski. Razem było to 2.474 kg złota wartości 10 mln dolarów, w tym w sztabach złota 1.500 kg, reszta w monetach. Kwota ta w latach 1976-1978 została przekazana NBP i włączona została do rezerwowego funduszu dewizowego skarbu państwa. Monety w części przetopiono na złoto w Mennicy Państwowej i Przedsiębiorstwie Wyrobów z Metali Szlachetnych Warmed, w części sprzedano na aukcjach międzynarodowych. [[MUZEUM HISTORYCZNE MIASTA GDAŃSKA | Muzeum Historyczne Miasta Gdańska]] otrzymało od ministra finansów do swoich zbiorów trzy kopie dawnych złotych monet gdańskich, wykonane przez mennicę w Warszawie, 3,32 kg złota przekazano zaś na wykorzystanie przy renowacji zabytków gdańskich. {{author: BŚ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]]