Tekst źródłowy strony PODKOMISARIAT NACZELNEJ RADY LUDOWEJ W GDAŃSKU (1918–1919)

{{paper}}
[[File: 1_PODKOMISARIAT_NACZELNEJ_RADY_LUDOWEJ.jpg |thumb| Siedziba Podkomisariatu Naczelnej Rady Ludowej przy Hundegasse 85 (ul. Ogarna); od 1921 siedziba mieściła się Brotbänkengasse 14 (ul. Chlebnicka), w siedzibie „Dziennika Gdańskiego”]]
[[File: Podkomisariat_Naczelnej_Rady.jpg |thumb| Stefan Łaszewski]]
'''PODKOMISARIAT NACZELNEJ RADY LUDOWEJ W GDAŃSKU (1918–1919).''' W 1918 ziemie zaboru pruskiego pozostawały poza granicami Polski. Społeczeństwo polskie dzielnicy pruskiej, walcząc o przyłączenie jej do Polski, o czym miała zadecydować konferencja pokojowa w Wersalu, zorganizowało się w oddolny system rad ludowych i uczestniczyło w radach robotniczo-żołnierskich, także i chłopskich, inspirowanych rewolucją listopadową 1918 w Niemczech. Przywódcy ruchu polskiego zaboru pruskiego, skupieni w Centralnym Komitecie Obywatelskim, utworzyli w 1918 Naczelną Radę Ludową (NRL) w Poznaniu, uznaną za legalną władzę państwową przez obradujący 3–5 XII 1918 Polski Sejm Dzielnicowy. 6 XII 1918 NRL wyłonił swój organ wykonawczy, Komisariat. Wicemarszałkiem Sejmu i członkiem sześcioosobowego  Komisariatu został pochodzący z Pomorza Stefan Łaszewski. Komisariat zarządzał całością polskiego ruchu narodowego, skupionego w powiatowych Polskich Radach Ludowych.<br/><br/>
Uwzględniając specyfikę Pomorza Polskiego (Wschodniego), powołano Podkomisariat NRL (PNRL) w Gdańsku na Prusy Zachodnie, Warmię i Mazury z S. Łaszewskim na czele i dr. medycyny [[WYBICKI JÓZEF | Józefem Wybickim]] z Gdańska, jego zastępcę z tytułem podkomisarza. Zastępcą komisarza, odpowiadającym za sprawy finansowe, został [[KRĘCKI FRANCISZEK LEON,  | Franciszek Kręcki]]. Podkomisariat kierował między innymi walką o język polski w szkolnictwie, kontrolą NRL nad administracją pruską, ochroną majątku narodowego przed wywózką do Niemiec, przygotowywaniem kadry urzędniczej i nauczycielskiej oraz przeciwdziałaniem propagandzie Niemców, starających się o pozostanie Prus Zachodnich w granicach Niemiec; dokumentował polskość Pomorza Wschodniego wobec decydentów w Wersalu, dokąd wysłano delegację z udziałem [[ABRAHAM ANTONI, działacz kaszubski | Antoniego Abrahama]], Tomasza Rogali i dr. Mieczysława Marchlewskiego.<br/><br/>
W ramach PNRL ścierały się dwie koncepcje działań o przyłączenie do Polski: pracy legalnej z czekaniem na decyzję z Wersalu i nielegalnej konspiracyjnej walki zbrojnej, której wyrazicielem stała się Organizacja Wojskowa Pomorza. Dzięki PNRL między innymi otwarto w Gdańsku Polski Uniwersytet Ludowy, a jego Wydział Prasowy wydawał czasopismo „Polnische Warte”. Po ogłoszeniu decyzji traktatu wersalskiego (podpisanego 28 VI 1919) relacje polsko-niemieckie w Gdańsku uległy zaostrzeniu. Siedzibę Podkomisariatu przeniesiono wówczas do Poznania, reaktywując go w Gdańsku w połowie sierpnia 1919. Do jego zadań należało teraz m.in. przygotowanie przejęcia Pomorza przez Polskę, przeprowadzenie akcji publicystycznych na Warmii, Mazurach i Powiślu, a także uregulowanie wszelkich spraw z władzami niemieckimi z udziałem delegata rządu Rzeczypospolitej Polskiej w Gdańsku.<br/><br/>
20 X 1919 Stefan Łaszewski został mianowany wojewodą pomorskim. Agendy PNRL przeniesiono z czasem do Torunia, wybranego na stolicę województwa pomorskiego. Wojewoda Stefan Łaszewski był uczestnikiem Zaślubin Polski z Morzem w Pucku, kulminacyjnej uroczystości akcji inkorporacyjnej Pomorza dla Polski, jednocześnie aktu realizacji celów Podkomisariatu, który wówczas rozwiązano. {{author: JMB}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]]