WĄSIK JÓZEF, obrońca Poczty Polskiej w 1939, honorowy obywatel Gdańska, patron gdańskiej ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
JÓZEF PAWEŁ WĄSIK, ps. „Krowodrzanin” (8 VII 1891 Mariańskie Hory koło Morawskiej Ostrawy – 1 IX 1939 Gdańsk), pocztowiec, obrońca Poczty Polskiej, honorowy obywatel miasta Gdańska. Syn Józefa i Antoniny z domu Brzeskiej.
Ukończył cesarsko-królewską II Wyższą Szkołę Realną w Krakowie, w 1913 zdał egzamin maturalny. Pod koniec lipca (lub 5 sierpnia) 1914 wstąpił do Związku Strzeleckiego w Krakowie, 8 sierpnia tego roku wyruszył z Oleandrów z I Brygadą Legionów Polskich na front. Służył w IV baonie Tadeusza Wyrwy-Furgalskiego, od września w baonie uzupełnień Zygmunta Bobrowskiego, w listopadzie został przeniesiony do baonu Leona Berbeckiego, w lutym 1915 do baonu Stanisława Sława-Zwierzyńskiego. W 1917 skierowany z powodu choroby do szpitala, 8 listopada otrzymał sześciomiesięczny urlop zdrowotny. W trakcie służby w legionach wziął udział w walkach m.in. pod Krzywopłotami, Laskami, Łowiczówkiem, a także nad Nidą, Stochorem i Styrem.
W latach 1918–1920 pracownik Magistratu Krakowskiego. W 1920 wstąpił ochotniczo jako sierżant do 20. Pułku Piechoty w Krakowie, skąd został wysłany z baonem uzupełnień do 2. Pułku Piechoty Brygady Syberyjskiej. Wziął udział w obronie Warszawy, a następnie przeszedł ze swoją jednostką szlak bojowy aż po Grodno. 1 września awansowany za dokonanie wyjątkowych czynów na polu bitwy do stopnia podporucznika (awans potwierdzony dekretem z 19 I 1921). Od 18 października do 6 listopada przebywał w szpitalu wojskowym, po opuszczeniu którego otrzymał przydział do 64. Pułku Piechoty.
15 XII 1920 zwolniony z czynnej służby wojskowej, powrócił do pracy urzędniczej w magistracie w Krakowie. Przerwał ją, aby w trakcie III powstania śląskiego wstąpić ochotniczo do Górnośląskich Oddziałów Powstańczych. Służył w nich od 4 maja do 12 lipca 1921, początkowo jako instruktor szopienickiej kompanii szturmowej, następnie, od 1 czerwca, jako szef kancelarii Oddziału I Sztabu Naczelnej Komendy Wojsk Powstańczych. 26 I 1922 przeniesiony do rezerwy, od 1 maja z przydziałem do 52. Pułku Piechoty, a od 8 II 1924 do 20. Pułku Piechoty, w którym też odbywał ćwiczenia wojskowe dla rezerwistów (4 VI – 29 VII 1925, 9 VII - 19 VIII 1928, 20 III – 25 III 1929, 11 VIII – 20 IX 1930).
Od 1922 w służbie Poczty Polskiej, 13 września tego roku mianowany praktykantem pocztowym w XI stopniu uposażenia. Od 28 VIII 1925 kierownik urzędu pocztowego w Gromniku koło Tarnowa, następnie w Brzeszczach, Kętach oraz Urzędzie Pocztowym Krynica Zdrój 1. W dniach 12–13 I 1933 zdał z wynikiem dobrym egzamin na stanowiska kierownicze i kontrolne w wykonawczej służbie pocztowo-telegraficznej. 1 IX 1938 został przeniesiony na stanowisko naczelnika Obwodowego Urzędu Pocztowego Kraków 1 z uposażeniem zasadniczym w grupie IV.
Udzielał się społecznie m.in. w „Strzelcu” (członek zarządu oddziału w Brzeszczach), komendant Związku Rezerwistów na powiat oświęcimski, założyciel i wiceprezes Związku Rezerwistów w Kętach, a także członek tamtejszego Zarządu Związku Legionistów i prezes Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. Prezes oddziału Związku Legionistów w Krynicy. Uczestnik pierwszego Zjazdu Legionistów, który odbył się w Krakowie w dniach 5–7 VIII 1922. W 1930 wziął udział w zorganizowanej przez Związek Pracowników Poczt, Telegrafów i Telefonów Rzeczypospolitej Polskiej zbiórce pieniędzy na budowę uzdrowisk i sanatoriów dla cierpiących pracowników Poczt, Telegrafów i Telefonów Rzeczypospolitej Polskiej.
1 III 1939 objął stanowisko naczelnika Polskiego Urzędu Pocztowo-Telegraficznego Gdańsk 1, a 13 marca zameldował się w Wydziale Wojskowym Komisariatu Generalnego RP na pobyt stały w Gdańsku. Mieszkał początkowo w budynku Poczty Polskiej przy Heveliusplatz 1–2 (pl. Heweliusza, obecnie pl. Obrońców Poczty Polskiej), ze względu na pogarszającą się sytuację polityczną w II Wolnym Mieście Gdańsku (WMG) i w trosce o bezpieczeństwo rodziny, przeniósł się do Gdyni-Orłowa. Wiosną i latem 1939 współorganizował obronę budynku Poczty Polskiej, a 1 września znalazł się w załodze placówki. W chwili kapitulacji – po zastrzeleniu przez Niemców Jana Michonia – wyszedł jako drugi, aby poddać załogę. Został oblany płynem łatwopalnym i podpalony (okoliczności śmierci potwierdziło zdjęcie zamieszczone w albumie, które zakupił i upublicznił w 2015 kolekcjoner Sebastian Draga).
Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (27 XI 1929), Srebrnym Krzyżem Zasługi (1937), Krzyżem Legionowym (30 IV 1932), Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi, Medalem Pamiątkowym za wojnę 1918–1921 (1931), Medalem X-lecia Odzyskania Niepodległości (26 VIII 1929), Krzyżem Niepodległości (10 III 1937). Według własnej relacji został w czasie wojny polsko-rosyjskiej przedstawiony do odznaczenia krzyżem Virtuti Militari za zasługi w bitwach pod Nowym Miastem nad Pilicą, Makowem Mazowieckim, Prusinowicami oraz Przasnyszem, jednak go nie otrzymał. 12 X 1934 zwrócił się w tej sprawie do marszałka Józefa Piłsudskiego, lecz nie została ona rozpatrzona pozytywnie.
Żonaty był z Ireną (20 VII 1903 – 25 III 1999), która w czasie II wojny światowej pracowała w Radzie Głównej Opiekuńczej, następnie w Instytucie Badawczym Tyfusu Plamistego (IBTP), po wojnie zaś, aż do przejścia na emeryturę w 1964, w Wytwórni Surowic i Szczepionek w Krakowie (WSiS). Ojciec Aleksandry (18 IX 1926 – 4 IV 2021), po mężu Heilig, która w czasie wojny kształciła się w szkole krawieckiej i należała do Armii Krajowej, pracując jednocześnie w IBTP, a po jej zakończeniu w WSiS oraz Katedrze Biofizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, oraz Zbigniewa (24 X 1928 Gromnik – 12 I 2021; zmienił nazwisko na Wąsowicz), doktora nauk medycznych, pediatry, w czasie wojny ucznia szkoły handlowej, pełniącego też służbę w Szarych Szeregach i pracującego w IBTS, w 1953 absolwenta Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Lekarskiego, który m.in. był w latach 1966–1999 ordynatorem II Oddziału Dziecięcego Szpitala im. Stefana Żeromskiego w Krakowie.
Pochowany 4 IX 1939 na cmentarzu na Zaspie ( Cmentarzu Ofiar Hitleryzmu na Zaspie). Pośmiertnie odznaczony 12 VI 1971 przez Augusta Zaleskiego, prezydenta RP na uchodźstwie orderem Virtuti Militari, oraz 30 VIII 1990 Krzyżem Walecznych przez prezydenta Wojciecha Jaruzelskiego. 21 V 1998 zaliczony jako obrońca Poczty Polskiej w poczet honorowych obywateli miasta Gdańska. Upamiętniony na odsłoniętych 11 XI 2018 tablicach przy wejściu do historycznego budynku Poczty Polskiej na pl. Obrońców Poczty Polskiej 1–2. Od 10 VII 2003 patron ulicy w Borkowie ( Orunia Górna–Gdańsk Południe).
Bibliografia:
Archiwum Muzeum Poczty Polskiej – Oddział Muzeum Gdańska.
„Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych” 1921, nr 4.
„Dziennik Urzędowy Ministerstwa Poczt i Telegrafów” 7 X 1922, nr 43.
„Dziennik Urzędowy Generalnej Dyrekcji Poczt i Telegrafów” 10 X 1925, nr 42.
„Monitor Polski” 19 III 1937, nr 64.
Pierwszy Zjazd Legjonistów. Pamiętnik Zjazdu w Krakowie w dniach 5,6 i 7 sierpnia 1922 w ósmą rocznicę wymarszu Strzelców na bój o Niepodległość Ojczyzny, Kraków 1922.
„Poczta” 15 IX 1930, nr 17.
Związek Legionistów Polskich 1936-1938. Sprawozdanie Komendy Naczelnej Związku Legionistów Polskich, Warszawa 1938.
