SOWADE EDUARD, aktor, reżyser, dyrektor teatrów
| < Poprzednie | Następne > |
EDUARD ADOLF AUGUST SOWADE (10 VI 1852 Hanower – 9 V 1906 Gdańsk), aktor, reżyser operowy, dyrektor teatrów. Syn śpiewaka i dyrektora teatrów Eduarda Sowadego (Starszego) (17 III 1817 Oppeln, obecnie Opole – 10 IX 1881 Altenburg) oraz Albertiny z domu Reichardt. W latach 1871–1874 sekretarz dyrekcji i aktor w teatrze dworskim w Sondershausen, 1874–1884 aktor w teatrze dworskim w Altenburgu (od śmierci ojca w 1881 dyrektor i reżyser), 1884–1893 aktor i reżyser w teatrze miejskim w Norymberdze, 1893–1900 reżyser w teatrze dworskim w Szwerinie. 12 VI 1900 wybrany spośród kilkunastu kandydatów na dzierżawcę gdańskiego Teatru Miejskiego jako następca Heinricha Hlawaczka (Heinricha Roségo), 2 lipca Komisja Teatralna (Kommision zur Verwaltung des Königlichen Schauspielhauses) zatwierdziła zawartą z nim umowę dzierżawy, 26 V 1902 przedłużyła ją do 1 V 1906, a 18 XII 1905 – do 15 V 1912 włącznie.
Wystawił przeszło 380 utworów scenicznych, z czego 116 wprowadził na afisz po raz pierwszy, między innymi dramaty Hermanna Sudermanna: Johannisfeuer (Ogień świętojański, 11 I 1901), Es lebe das Leben (Niech żyje życie, 15 IX 1902), Stein unter Steinen (Kamień wśród kamieni, 31 I 1906), Ottona von der Pfordten: Die Osterlinge (28 XII 1902, prapremiera), Gerharta Hauptmanna: Einsame Menschen (Samotni ludzie, 12 X 1904), Rose Bernd (22 III 1905), Elga (1 XII 1905), Iwana Turgeniewa: Gnadenbrot (Łaskawy chleb, 11 III 1901), Maxa Halbego: Haus Rosenhagen (Rosenhagenowie, 19 IX 1901), Der Strom (Rzeka, 19 XI 1903), Henrika Ibsena: Rosmersholm (2 X 1901), Maurice’a Maeterlincka: Monna Vanna (26 II 1903), Richarda Skowronnka: Waterkant (12 II 1904), Geschwister Lemcke (Rodzeństwo Lemcke, 3 IV 1904), Maksyma Gorkiego: Nachtasyl (Na dnie, 29 XI 1904), Franka Wedekinda: Kammerjäger (Szczurołap, 3 III 1905), Oscara Wilde’a: Salome (20 IV 1906); opery Karla von Kaskela: Die Bettlerin vom Pont des Arts (Żebraczka z Pont des Arts, 17 III 1901), Giuseppe Verdiego: Otello (21 XII 1902), Jacques’a Offenbacha: Hoffmanns Erzählungen (Opowieści Hoffmanna, 8 II 1903), Richarda Wagnera: Siegfried (Zygfryd, 13 III 1903), Rheingold (Złoto Renu, 31 X 1905), Götterdämmerung (Zmierzch bogów, 8 III 1906), Der Ring des Nibelungen (Pierścień Nibelunga, 14, 16, 19, 22 III 1906); komedie Ottona Ernsta: Jugend von heute (Dzisiejsza młodzież, 16 IX 1900), Flachsmann als Erzieher (Flachsmann jako wychowawca, 8 IV 1901), Die Gerechtigkeit (Sprawiedliwość, 16 I 1903), Gerharta Hauptmanna: Der Biberpelz (Futro bobrowe, 16 II 1901), Friedricha Adlera: Zwei Eisen im Feuer (27 XI 1903), Hermanna Sudermanna: Der Sturmgeselle Sokrates (5 II 1904), Hansa von Wentzla i Rudolfa Presbera: Pharaos Tochter (Córka faraona, 15 IX 1905); farsy, wodewile, dwie operetki: Der Landsknecht Franza Werthera (pseudonim Franza Wickenhausera, 4 I 1903) i Frühlingsluft Ernsta Reiterera na motywach Josefa Straussa (Wiosenne powietrze, 26 XII 1905); balety i sceny baletowe w choreografii baletmistrzyni Leopoldiny Gittersberg, na przykład Die Puppenfee Josefa Bayera (Wróżka lalek, 24 I 1902), Der Carneval in Venedig Heinricha Bertego (Karnawał w Wenecji, 7 III 1902), Ein Traum Paula Georgiego (Sen, 24 II 1903), Ungarische Bauernhochzeit do muzyki różnych kompozytorów (Węgierskie wesele chłopskie, 23 III 1905). W okresie bożonarodzeniowym wystawiał sztuki dla dzieci, między innymi współczesne opracowania baśni braci Grimm: Frau Holle (Pani Zima, 22 XII 1900), Allerleirauh (Wieloskórka, 22 XII 1901), Schneewittchen bei den sieben Zwergen (Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków, 20 XII 1903), Rotkäppchen (Czerwony kapturek, 24 XII 1904).
Urządzał uroczyste wieczory z okazji ważnych wydarzeń w życiu Gdańska, na przykład: 14 IX 1901 z okazji setnej rocznicy otwarcia gdańskiego teatru orkiestra zagrała uwerturę koncertową Die Weihe des Hauses (Poświęcenie domu) Ludwiga van Beethovena (dyrygował Carl Meinecke), odczytano też Prolog zur 100jährigen Jubelfeier des Danziger Stadttheaters (Prolog na uroczystość setnej rocznicy gdańskiego teatru miejskiego) Eduarda Pietzkera i wystawiono sztukę Das Vaterhaus (Ojcowski dom) Augusta Wilhelma Ifflanda (w roli Myśliwego Chretiena wystąpił późniejszy dyrektor teatru Hermann Merz), 21 IX 1903 podczas odsłonięcia pomnika Cesarza Wilhelma I Hohenzollerna orkiestra zagrała Kaisermarsch (Marsz cesarski) Wagnera i Jubelouvertüre (Uwerturę radosną) Carla Marii von Webera (dyrygował Richard Mors), wygłoszono także okolicznościowy prolog Eduarda Pietzkera i wystawiono po raz pierwszy komedię Madame de Pompadour Thilo von Trotha, 8 V 1904 w trakcie odsłonięcia pomnika Żołnierzy na Targu Drzewnym zagrano Jubelouvertüre Webera (dyrygował Karl Schwab), wystawiono okolicznościową sztukę patriotyczną Deutschlands Einigung (Jednoczenie Niemiec) urzędnika gdańskiej kolei Alberta Bütowa i jednoaktówkę Das eiserne Kreuz (Krzyż Żelazny) Ernsta Wicherta.
W latach 1900–1904 mieszkał przy Breitgasse 17 (ul. Szeroka), w 1904–1906 przy Kohlenmarkt 6 (Targ Węglowy). Zmarł 9 V 1906 na kłębuszkowe zapalenie nerek. Jego ciało skremowano w Hamburgu, a urnę z prochami złożono do rodzinnego grobu w Altenburgu. W ostatniej drodze towarzyszył mu mieszkający w Berlinie brat, Albert Sowade.
Żonaty był z Leopoldinią z domu Schmidt, ojciec Albertin Anny, która dzień po śmierci ojca, 10 V 1906, poślubiła kupca Wilhelma Emila Waltera Unruha. Ze względu na przygotowania do następnego sezonu teatralnego, które poczynił zmarły, Komisja Teatralna nie wypowiedziała umowy dzierżawy wdowie i córce. W sezonie 1906/1907 spadkobiercy wystawili przeszło 90 utworów scenicznych, z czego 16 wprowadzili na afisz po raz pierwszy, między innymi dramaty: Richarda Beer-Hoffmanna Der Graf von Charolais (Hrabia Charolais, 10 X 1906) i Henriego Bernsteina Baccarat (10 II 1907), dwie opery – Agnola Karla Schwaba (5 III 1907) i Ludwiga Heidingsfelda Der neue Dirigent (Nowy dyrygent, 17 III 1907, prapremiera), komedie Franza von Schönthana: Klein Dorrit (Mała Dorrit, 16 IX 1906), Drei Erlebnisse eines englischen Detektivs (Trzy przygody angielskiego detektywa, 28 IX 1906), dwie operetki – Die Schützenliesel Edmunda Eyslera (26 X 1906) i Die lustige Witwe Franza Lehára (Wesoła wdówka, 25 XII 1906), farsy, wodewile, divertissement do muzyki różnych kompozytorów w choreografii baletmistrzyni Leopoldiny Gittersberg, na przykład Ein Sportsfest (Święto sportowe, 23 X 1906), sztukę dla dzieci według baśni braci Grimm Dornröschen (Śpiąca królewna, 23 XII 1906).
18 II 1907 Komisja Teatralna wypowiedziała spadkobiercom umowę dzierżawy, 30 marca zagrano ostatni spektakl operowy (Pajace Ruggiera Leoncavalla i Rycerkość wieśniacza Pietra Mascagniego), 5 maja zaś ostatnie przedstawienie – tragedię Rosenmontag (Różany poniedziałek) Ottona Ericha Hartlebena. Do 1910 Leopoldine Sowade mieszkała przy Kohlenmarkt 6, w latach 1932–1942 była pensjonariuszką Fundacji Augusty Victorii przy Neugarten 1 (Nowe Ogrody), jej późniejsze losy nie są znane.
