SCHOPENHAUER JOHANNA HENRIETTE, literatka
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANNA HENRIETTE SCHOPENHAUER (9 VII 1766 Gdańsk – 16 IV 1838 Jena), literatka. Najstarsza z czterech córek gdańskiego kupca Christiana Heinricha Trosienera i Elisabeth z domu Lehmann, urodzona przy Heilige-Geist-Gasse 81 (ul. św. Ducha 111), w „Domu pod Żółwiem”. W odróżnieniu od matki (która – wedle słów córki – umiała zagrać na fortepianie ledwie kilka mazurków i polonezów, a sztukę czytania i pisania opanowała tylko na użtek domowy), otrzymała wszechstronne, staranne, choć domowe wykształcenie.
16 V 1785 w kościele przy szpitalu Wszystkich Bożych Aniołów wzięła ślub (po jednej zamiast zwyczajowych trzech zapowiedziach) z Heinrichem Florisem Schopenhauerem (1747 Gdańsk – kwiecień 1805 Hamburg), synem Andreasa Schopenhauera. Mąż, po ubezwłasnowolnionej z powodu choroby umysłowej matce, ponurego charakteru, cierpiał na depresje, zaburzenia pamięci, prowadził rozpustny tryb życia, które najpewniej zakończył śmiercią samobójczą (na manię prześladowczą cierpiał ich syn, filozof Arthur). W podróży poślubnej odwiedziła z mężem Hanower, Brukselę, Paryż i Londyn. Mieszkała w rezydencjach męża w Gdańsku na Polankach (Dwór III; dwory oliwskie) i w dworze dzierżawionego majątku w Sztutowie. W marcu 1793 rodzina Schopenhauerów, nie chcąc zostać poddanymi króla pruskiego, opuściła Gdańsk, udając się do Hamburga, następnie podróżowała po całej Europie Zachodniej. Po tragicznej śmierci męża (prawdopodobnie samobójstwo) w 1806 osiadła w Weimarze, prowadząc znany w Niemczech salon literacko-artystyczny, miejsce spotkań ludzi nauki i kultury prawie z całej Europy. Była bliską przyjaciółką poety Johanna W. Goethego.
Po wyjeździe w 1829 z Weimaru zamieszkała początkowo w Unkel, następnie w Bonn, gdzie rozpoczęła pisanie wspomnień z lat dzieciństwa i młodości spędzonych w Gdańsku (niedokończony pamiętnik opublikowała w 1839 córka, w Polsce wydany pod tytułem Gdańskie wspomnienia młodości (1959, 2010)). Od 1837 mieszkała w Jenie. Po 1806 dwukrotnie odwiedzała Gdańsk w sprawach spadkowych. Posiadany majątek zainwestowała głównie w firmę prowadzoną przez Abrahama Ludwiga Muhla, po krachu jego interesów popadła w kłopoty finansowe (na mocy ugody ze stycznia 1820 odzyskała jedynie 30% zdeponowanych pieniędzy). Poliglotka o wysokiej kulturze i licznych zainteresowaniach. Utrzymywała się z pisania powieści, wierszy i drobnych utworów literackich. Pod koniec życia przeszła udar, w 1837 wielki książę Karl Friedrich von Sachsen–Weimar przyznał jej niewielką pensję.
Matka filozofa Arthura Schopenhauera, który zerwał z nią kontakty (odmówił także przybycia na jej pogrzeb) i Lusy Adelajdy Sabiny (12 VI 1797 – 25 VII 1849), która od czasu podpisania ugody z Abrahamem Ludwigiem Muhlem otrzymywała dożywotnio 300 talarów rocznej renty (po śmierci Muhla kwotę wypłacał jego zięć, kupiec Heinrich Burkhard Abegg). Z okazji 100-letniej rocznicy syna Arthura na kamienicy przy Heilige-Geist-Gasse 81 (ul. św. Ducha 111) zawieszono tablicę upamiętniającą ją i syna. 22 II 2008 na domu przy ul. św. Ducha zawieszono nową tablicę. 29 IV 2011 jej imię otrzymał gdański tramwaj Pesa Swing 120NaG nr 1025.
Bibliografia:
„Danziger Intelligenzblatt”, nr 96, 25 IV 1838, s. 748–749 (nekrolog od siostry Julianny Trosiener).
Altpreuss. Biogr., Bd., 2 s. 632.
