RZĄCZYŃSKI GABRIEL, profesor kolegium jezuickiego, patron gdańskiej ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
GABRIEL RZĄCZYŃSKI (1664 – 12 XI 1737 Gdańsk), profesor kolegium jezuickiego w Starych Szkotach, patron gdańskiej ulicy. Pochodził z rodziny szlacheckiej z Podlasia. Do jezuitów wstąpił w 1682, studiował w Kaliszu i Krakowie, kontynuował studia w Lublinie, gdzie od 1687 do 1689 pracował już jako wykładowca gramatyki. Od 1689 do 1691 pracował jako nauczyciel syntaksy (sztuki wypowiedzi) i poetyki we Lwowie, do 1697 retoryki w Toruniu, w 1698 ponownie w Lublinie, od 1698 do 1708 w Poznaniu, od 1708 w Łucku, od 1710 wykładał filozofię i teologię ponownie we Lwowie. W latach 1715–1719 prefekt studiów w kolegium jezuickim w Starych Szkotach, następnie regens (przełożony) seminarium w Sandomierzu, w latach 1721–1724 rektor kolegium w Ostrogu na Wołyniu, od 1725 ponownie związany z kolegium w Starych Szkotach jako tzw. ojciec duchowny i doradca rektora.
Jego zainteresowania naukowe obejmowały obszar geologii, geografii, hydrografii oraz zoologii (w której zastosował własną systematykę). W Gdańsku zapoznał się ze zbiorami przyrodniczymi Christophera Gottwaldta, Johanna Philippa Breyna i innych. Sam zgromadził też wiele okazów botanicznych i minerałów, stworzył pierwsze w Polsce dzieło o charakterze encyklopedycznym: Historia naturalis curiosa Regni Poloniae (m.in. rozdział poświęcił Morzu Bałtyckiemu), Magni Ducatus Lithuaniae (1721, 1742, pośmiertnie, wydano poszerzoną wersję: Auctarium historiae naturalis curiosae Poloniae).
Prace naukowe przyniosły mu europejski rozgłos, były podręcznikami przyrodoznawstwa jeszcze w okresie działalności Komisji Edukacji Narodowej (powołanej w 1773). Z jego dzieł w XVIII wieku korzystał m.in. Karol Linneusz, twórca nowoczesnej klasyfikacji roślin i zwierząt. Jego prace wniosły wiele do polskiej ornitologii, obecnie uznawane są jednak za ciekawe zabytki przeszłości o znacznych wartościach historycznych, bez wpływu na stan nauki. Zajmował się także historią i heraldyką. Pochowany najprawdopodobniej w krypcie kościoła św. Ignacego. 28 VIII 1921 na murach byłego kolegium jezuickiego w Sandomierzu odsłonięto posięconą mu tablicę pamiątkową. Od 19 XII 1990 patron ulicy w Gdańsku–Oruni Górnej.
