RAPP JEAN, gubernator Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
JEAN RAPP (26 IV 1772 Colmar, Alzacja – 8 XI 1821 Rheinweiler, Badenia), generał, napoleoński gubernator Gdańska. Syn Jean Rappa (wedle jednych producenta guzików, wedle innych sprzątacza, dozorcy, woźnego lub odźwiernego ratusza w Colmar) i Catheriny Salome von Edighoffen, posługujących się w domu językiem niemieckim. W miejscowej szkole parafialnej uczył się w klasie o rozszerzonej teologii, by zostać pastorem. Od 1788 szeregowy w 10. Pułku Kawalerii, wybił się dzięki osobistej odwadze. Był kapitanem i adiutantem generała Louisa Desaix, pod którego dowództwem m.in. zdobył nieprzyjacielską baterię w kampanii egipskiej pod Sediman. Od 1800 adiutant Napoleona, który powierzał mu wiele ważnych, tajnych misji, jak np. do Wandei, Szwajcarii i Belgii. Od 1803 generał brygady, w grudniu 1805 poprowadził głośną szarżę szaserów i mameluków Gwardii w bitwie pod Austerlitz. Awansowany do stopnia generała dywizji, walczył w bitwie pod Jeną 14 X 1806. Brał udział w kampanii w Polsce oraz Prusach, został ranny pod w bitwie pod Gołyminem (26 XII 1806). Po wyzdrowieniu, od 28 lutego do 15 maja 1807 był gubernatorem Torunia.
Od 27 V 1807 do 2 I 1814 gubernator wojskowy Gdańska, czyli naczelny dowódca wojsk w mieście i zwierzchnik francuskiej administracji cywilnej. Funkcjonowanie takiego urzędu nie przewidywały ani układ francusko-pruskim w Tylży, ani nadana Gdańskowi francuska konstytucja. Za rezydencję wiejską obrał dwór w Młyniskach. Dał się poznać jako energiczny i sprawny zarządca, uważa się ogólnie, że w przeobrażeniu mentalności społecznej, politycznej i obyczajowej gdańszczan jego siedem lat rządów dokonało więcej niż niekiedy cała epoka. Czerpał znaczne korzyści ze swojego urzędu. Między innymi za podpisanie tajnej (choć znanej Napoleonowi i przez niego odrzuconej) umowy z Gdańskiem 13 VII 1807, odrzucającej rozwiązania przyjęte w Tylży i uznającej miasto wolnym i niepodległym pod opieką Polski, otrzymał milion franków, dodatkowo od gdańszczan złotą szpadę. Miasto pokrywało jego wydatki, on zaś początkowo tolerował łamanie przez gdańszczan handlowej blokady kontynentalnej. Jako dowodzący flota kaperską z chwilą zaostrzenia blokady czerpał ogromne zyski z konfiskowanych towarów.
Na wezwanie Napoleona wrócił 8 III 1809 do czynnej służby wojskowej. W bitwie pod Aspern odznaczył się dowodząc fizylierami cesarskiej Gwardii; podczas uroczystości zawarcia pokoju w Schönbrunn 12 X 1809 powstrzymał zamachowca Frédérica Stapsa, chcącego pchnąć nożem Napoleona. Brał udział w wyprawie Napoleona na Moskwę, został ranny w bitwie pod Borodino (7 IX 1812), uratował życie cesarzowi odpierając atak Kozaków na jego sztab pod Horodnią (25 X 1812), ponownie ranny w bitwie nad Berezyną (29 XI 1812), gdy wspierał siły marszałka Neya w straży tylnej. W grudniu 1812 powrócił do Gdańska i od 12 stycznia do 29 listopada 1813 kierował obroną miasta przed wojskami rosyjsko-pruskimi.
Od 2 I 1814 przebywał w niewoli rosyjskiej na Ukrainie, zwolniony, w lipcu tego roku wrócił do Francji, przyjęty z honorami przez króla Ludwika XVIII i w sierpniu dwukrotnie przez niego odznaczony (Orderem Św. Ludwika, następnie Legią Honorową). W okresie "stu dni", 16 III 1815 odmówił księciu de Berry wykonania rozkazu zatrzymania marszu Napoleona na Paryż i wrócił pod sztandary cesarza jako dowódca 20-tysięcznej Armii Renu. Był następnie deputowanym do parlamentu z departamentu Haut-Rhin. Odsunięty od wszystkich funkcji i zaszczytów w 1816 przebywał w kantonie Aargau (Szwajcaria). W 1817 przywrócony został przez króla Ludwika XVIII do łask i majątku. W 1819 został ministrem skarbu oraz parem Francji, był także pierwszym szambelanem królewskim (26 XI 1820 – 8 XI 1821).
Odznaczony był między innymi Legią Honorową (czterokrotnie: 1803, 1804, 1811, 1814), Cesarskim Orderem Zjednoczenia (Ordre impérial de la Réunion, 1813), Królewskim Orderem Wojskowym Świętego Ludwika (Ordre royal et militaire de Saint-Louis, dwukrotnie: 1814 i 1821), włoskim Orderem Korony Żelaznej (Ordine della Corona Ferrea, 1807), badeńskim Krzyżem Wielkim Domowego Orderu Wierności (Hausorden der Treue), bawarskimi Krzyżem Wielkim Orderu Wojskowego Maksymiliana Józefa (Militär-Max-Joseph-Ordens) oraz Krzyżem Wielkim Orderu Lwa Bawarii.
Od 28 III 1805 żonaty był z Joséphine Barbe Rosalie Vanlenberghe (ur. 22 V 1791), córką dostawcy broni Ignacego Josepha Vanlenberghe, która w końcu lutego 1808 odwiedziła Gdańsk, witana przed Bramą Oliwską łukiem tryumfalnym i na której cześć wydano wielki bal w byłym pałacu Mniszchów na Długich Ogrodach. Z małżeństwa tego nie doczekał się potomstwa. Rozwiódł się w Paryżu 1 VII 1811, po ujawnieniu jego romansu z gdańszczanką Julianą Charlottą Albertiną (25 XII 1791 Gdańsk – lipiec 1855), córką armatora Gottfrieda Andreasa Böttchera, właściciela spółki „Maison Böttcher et Lesse”, panną ... dobrze wychowaną i ... zachwycającą figurą. Rozwód kosztował go ponad milion franków i wspaniały pałac Malmaison de Busigny. Jak sam twierdził: „z całą bezwzględnością zostałem pozbawiony fortuny, którą zdobyłem ostrzem mej szabli... Niewdzięczność to najczarniejsza i najoczywistsza zbrodnia". Z gdańskiej kochanki miał dwoje dzieci, którym dał nazwisko i finansowo oraz towarzysko zapewnił przyszłość: córkę Adelę Julię Jeannę Wilhelminę (10 I 1812 Gdańsk – 28 IX 1880 Schlossberg koło Rosenheim w Bawarii), zamężną od 9 VII 1829 w Paryżu za Eduarda Anselma von Rotberga (24 III 1799 zamek Rheinweiler, Bad Bellingen (Badenia) – 20 XI 1884 Landshut (Bawaria)), bawarskiego generała-porucznika, krótkotrwałego (1866) ministra wojny tego kraju, oraz syna, Jeana Léona Alberta (29 III 1814 Gdańsk – 6 IX 1840) poległego pod Djidjelli (Algieria).
Z drugiego małżeństwa, zawartego 22 I 1816 w Strasburgu z Albertine Charlotte baronową von Rotberg (2 IX 1797 – 1 VI 1842), doczekał się Maximiliana Karla (1816 – maj 1828) i Emilie Mélanie „Mathilde” (1817–1899), zamężną za angielskiego bankiera Adriana Johna Hope’a (1811-1863). Wdowa Albertine, której Johann Wolfgang von Goethe poświęcił dwa wiersze (1827, 1828), ponownie wyszła za mąż 19 V 1831 za George’a Drummonda, 14. Earla (angielski odpowiednik mniej więcej hrabiego) Perth i 6. earla Melfort.
Pod koniec życia osiadł w Rheinweiler, gdzie zmarł na raka żołądka. Pochowany został na cmentarzu Ladhof w rodzinnym Colmar, jego serce złożone zostało w relikwiarzu w tamtejszym kościele protestanckim Saint-Matthieu. W 1823 wydano jego pamiętniki Mémoires Du Général Rapp: Aide-de-Camp de Napoléon, wersja niemiecka ukazała się w 1902. Rodzinne miasto wzniosło w 1856 na jego cześć posąg na Polu Marsowym, jego imię umieszczono w 14. kolumnie na Łuku Triumfalnym w Paryżu. Od stycznia do października 1877 jego imię (Fort Rapp, potocznie nazywany tak i obecnie) nosił wzniesiony w latach 1874–1877 Fort des Hautes Perches (dosł. Fort Wysokie Grzędy), element Rejonu Umocnionego Belfort (Alzacja), oraz nazwany tak samo w 1918 wzniesiony w latach 1872–1874 Fort Moltke w Reichstett, jedna z najważniejszych pruskich twierdz pasa umocnień wokół Strasburga. Jego imię noszą także ulice w VII.Dzielnicy Paryża, w Colmar i Strasburgu. W kościele Saint-Vigor w Brucourt (Normandia) znajdują się srebrne naczynia liturgiczne (kielich, cyborium (puszka na hostie), monstrancja i ampułki), które ufundował w 1807.
