PRINZHORN FRITZ, dyrektor biblioteki Technische Hochschule Danzig
| < Poprzednie | Następne > |
FRITZ PRINZHORN (15 X 1893 Berlin – 21 VIII 1967 Bonn), dyrektor biblioteki Technische Hochschule Danzig (THD). Studiował matematykę, nauki przyrodnicze, filozofię i geografię na uniwersytetach w Jenie i Berlinie. Od 1918 doktor zoologii na uniwersytecie w Jenie na podstawie pracy Die Haut und die Rückbildung der Haare beim Nackthunde. W październiku 1919 zdał egzamin państwowy i pracował jako wolontariusz w Pruskiej Biblioteki Państwowej w Berlinie. W 1921 zdał egzamin zawodowy na asesora i w 1925 zatrudniony został jako bibliotekarz berlińskiej Biblioteki Szkół Wyższych, opracowujący Internationale Bibliographie der Anatomie (Międzynarodową Bibliografię Anatomii). Od 1926 radca biblioteczny, w 1927 oddelegowany do pełnienia przejściowo obowiązków zarządzającego Biblioteki Politechniki Berlińskiej.
W latach 1929–1939 w Gdańsku, dyrektor biblioteki THD, z której uczynił jedną z najlepszych (w kategoriach bibliotek technicznych) w Europie Środkowo-Wschodniej (wprowadził m.in. katalog rzeczowy-przedmiotowy (Schlagwortkatalog) dla czasopism technicznych oraz tzw. wypożyczalnię semestralną – wypożyczanie podręczników na okres semestru). Od 1932 prowadził zajęcia z bibliotekoznawstwa, w okresie 1937–1939 był zatrudniony w THD na etacie profesora nadzwyczajnego. Mieszkał we Wrzeszczu przy Ferbergweg 13 (ul. Miszewskiego).
Wraz z Hugonem Andresem Krüßem i Albertem Predeekiem należał do grona przedstawicieli bibliotekoznawczego nurtu niemieckiej dokumentalistyki. Zajmował się metodami standaryzacji i normalizacji merytorycznego wykorzystania literatury. W 1925 razem z Fritzem Wlachem opublikował - na zlecenie Komisji Organizacji Biur (Ausschuß für Büroorganisation) przy Stowarzyszeniu Racjonalizacji Gospodarki (Reichskuratorium für Wirtschaftlichkeit) - Reguły Jednolitości ABC (Einheits-ABC-Regeln), które stały się bezpośrednim prekursorem standardu alfabetycznego sortowania DIN 5007. Od 1927 przewodniczył niemieckiej Komisji do spraw Czasopiśmiennictwa (Ausschuß für Zeitschriftengestaltung), później także Komisji Współpracy Bibliografii i Wydawnictw Raportowych (Ausschuß für Zusammenarbeit von Bibliographien und Referatblättern) przy Komitecie Norm Fachowych Bibliotekoznawstwa, Księgoznawstwa i Czasopiśmiennictwa (Fachnormenausschuß für Bibliotheks-, Buch- und Zeitschriftenwesen). Pisał o zagadnieniach dokumentacji i znaczeniu standaryzacji dokumentacji literackiej. Od 1935 przewodniczący Międzynarodowej Komisji Normalizacyjnej Bibliotekoznawstwa, Księgoznawstwa i Czasopiśmiennictwa (Internationale Normenkommission für das Bibliotheks-, Buch- und Zeitschriftenwesen). Od 1936 członek zarządu Związku Bibliotekarzy Niemieckich (Verein Deutscher Bibliothekare).
Uważając czasopiśmiennictwo techniczne za najważniejsze, próbował te same kategorie rozumowania przenosić na coraz bardziej upolitycznione krajoznawstwo i opracowywał regionalne bibliografie piśmiennictwa państw wschodnioeuropejskich, np. pod jego kierunkiem przygotowano kilkutomową bibliografię Danzig-Polen-Korridor und Grenzgebiete (1931), która po uzupełnieniach przerodziła się w Deutsche Reichsgaue im Osten, Generalgouvernement (1939). Od 1 V 1933 członek NSDAP, od 1934 Narodowosocjalistycznego Związku Dobrobytu (Nationalsozialistische Volkswohlfahrt, NSV) i Narodowosocjalistycznego Związku Docentów Niemieckich (Nationalsozialistische Deutscher Dozentenbund).
Był jednym z organizatorów 30. Zjazdu Związku Niemieckich Bibliotekarzy w Gdańsku (22–25 V 1934). W 1936 uzyskał w Niemieckim Towarzystwie Badawczym (Deutsche Forschungsgemeinschaft, DFG) środki na kolejne bibliografie Europy Wschodniej: Memel, Ostpreußen, baltische Staaten und Finnland i Böhmisch-mährischer Raum einschließlich Slowakei und ehemalige Karpatho-Ukraine, w 1938 Tschechoslowakei und Grenzgebiete, w 1940 rozszerzoną i wznowioną Reichsgau Sudetenland, Protektorat Böhmen-Mähren. Od 1938 członek Związku Kolonialnego Rzeszy (Reichskolonialbund), od 1939 Związku Niemieckich Urzędników Rzeszy (Reichsbund deutscher Beamter).
Od 1939 dyrektor biblioteki uniwersyteckiej w Lipsku oraz nieetatowy profesor bibliotekoznawstwa Zakładu Filologiczno-Historycznego Wydziału Filozofii tegoż uniwersytetu. Z czasem swoje metody zaczął stosować do standaryzacji i oceny merytorycznego wykorzystania literatury naukowej wrogich państw dla celów militarnych, technicznych i gospodarczych III Rzeszy. Do tego celu służyło między innymi powstałe w 1941 Niemieckie Towarzystwo Dokumentacyjne (Deutsche Gesellschaft für Dokumentation, DGD), którego został pierwszym prezesem. Współpracował w tej mierze z jednostkami Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA) i w niewyjaśnionym do dziś zakresie z SS. Na przełomie 1939/1940 wymusił przekazanie do biblioteki uniwersyteckiej w Lipsku zwojów Tory i przedmiotów kultu gminy żydowskiej w Krośniewicach (odnalezione i zwrócone gminie żydowskiej w Lipsku w 1998). Na podstawie sporządzonych przez niego wykazów bibliotecznych i archiwalnych, w 1941 przekazano tejże bibliotece 800 tomów serbskiego wydawnictwa Geca Kon z Belgradu oraz żydowskie archiwalia państw nadbałtyckich, w tym prawdopodobnie bogate archiwum żydowskiego historyka Simona Dubnowa.
Po 1945 utracił stanowiska, po sprawnym kierowaniu od 1949 odbudową Biblioteki Instytutu Studiów Zagranicznych (Bibliothek des Auslandskundlichen Instituts) w Bremie, mimo protestów, w latach 1951–1955 kierownik biblioteki w Urzędzie Spraw Zagranicznych (Auswärtiges Amt) w Bonn, w 1955-1958 jej dyrektor. Popełnił samobójstwo.
Był trzykrotnie żonaty: z Dorothea Reinicke, z Charlotte Hugk i z Ilse Tischer, dzieci nie miał.
Bibliografia:
Andrzejewski Marek, Biblioteki w międzywojennym Gdańsku, Gdańsk 1995.
Andrzejewski Marek, Prinzhorn Fritz, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. Suplement I, Gdańsk 1998, s. 243.
Lexikon deutscher wissenschaftlicher Bibliothekare 1925-1980, Frankfurt 1985, S. 258.
Professorenkatalog der Universität Leipzig: https://research.uni-leipzig.de/catalogus-professorum-lipsiensium/leipzig/Prinzhorn_511.
Sächsische Biografie: https://saebi.isgv.de/biografie/Fritz_Prinzhorn_(1893-1967).
