PIETA, rzeźba
| < Poprzednie | Następne > |
„PIETA”, rzeźba w kaplicy św. Reinholda w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP), z około roku 1400. Kamienne, polichromowane wyobrażenie Marii trzymającej na kolanach ciało martwego Chrystusa; odznacza się wybitnymi walorami artystycznymi wśród środkowoeuropejskich rzeźb z początku XV wieku. Już w 1694 zaliczana do najcenniejszych elementów wyposażenia kościoła NMP. Eksponowano ją wówczas w kaplicy Wszystkich Świętych na tle namalowanej na ścianie Jerozolimy i Kalwarii.
Temat wyraża ideę współcierpienia Marii oraz jej udziału w Odkupieniu. Ukazana jest ona jako dziewczyna o subtelnym, przepełnionym smutkiem obliczu i wiotkim, manierycznie wygiętym ciele, skrytym pod obfitymi szatami. Spogląda w kierunku twarzy Syna, którego ukośnie ułożone nagie ciało, owinięte jedynie przepaską biodrową, spoczywa na jej lekko rozchylonych kolanach. Na dłoniach, stopach i w boku Chrystusa widnieją rany po ukrzyżowaniu, a Jego głowa jest odchylona do tyłu i nieznacznie zwrócona ku widzowi. Maria podtrzymuje ją prawą dłonią, natomiast lewą dotyka skrzyżowanych dłoni Syna. Siedzi na kamiennym tronie o bokach ozdobionych maswerkami. Tył rzeźby jest spłaszczony, lecz opracowany w partii płaszcza.
Rzeźba w dużej mierze zachowała pierwotną polichromię, w której dominantę stanowią różne odcienie szarości (płaszcz i nakrycie głowy Marii, przepaska biodrowa Chrystusa, tron) zestawione z cielistą barwą partii anatomicznych, błękitem podbicia płaszcza Marii i złotem jego bordiury. W sposób charakterystyczny dla stylu „międzynarodowego”, zwanego też „miękkim” lub „pięknym”, o wyrazie tej rzeźby decydują dwa integralnie połączone porządki: realistyczny (np. ciało Chrystusa z wyeksponowanymi nabrzmiałymi żyłami i fałdami skóry na dłoniach i stopach, w miejscach, gdzie były przebite gwoździami) oraz idealistyczny (np. nienaturalne wygięcie sylwetki Marii w kształcie odwróconej litery „S”, dekoracyjne układy draperii szat czy zarostu na brodzie Chrystusa).
Rzeźba zaliczana jest do grupy tzw. Pięknych Piet, których powstanie wiązane jest najczęściej ze środowiskiem praskim. Jej indywidualnym rysem są stosunkowo duże rozmiary (145 cm wysokości). W przeszłości uważano ją za wczesną pracę twórcy gdańskiej Pięknej Madonny, w istocie jednak pozostaje w Gdańsku dziełem odosobnionym, wykazuje natomiast szereg cech pokrewnych z pietami z Ermitażu w Sankt Petersburgu i w Igławie (Czechy).
