MICHOŃ JAN, obrońca Poczty Polskiej, honorowy obywatel Gdańska, patron gdańskiej ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
JAN MICHOŃ (1 VI 1888 Pogórska Wola koło Tarnowa – 1 IX 1939 Gdańsk), urzędnik pocztowy, obrońca Poczty Polskiej, honorowy obywatel miasta Gdańska, patron gdańskiej ulicy. Pochodził z rodziny chłopskiej, syn Jakuba i Katarzyny z domu Partyka. Uczeń gimnazjum w Tarnowie (nie ukończył), następnie pracował w tym mieście jako praktykant pocztowy. 6 VI 1908 zdał egzamin na oficjała pocztowego i do 30 IX 1909 był zatrudniony jako aspirant w urzędzie pocztowym w Tarnowie, później w Krakowie oraz Samborze. 11 X 1909 został powołany do wojska austriackiego, w którym pełnił służbę pocztową na terenie Bośni i Hercegowiny. Zdemobilizowany 1 XI 1918, objął posadę w Urzędzie Pocztowym w Sarajewie. W sierpniu 1919 powrócił do Polski i został zatrudniony w Inspektoracie Pocztowym w Krakowie.
Maturę zdał eksternistycznie w Tarnowie, w latach 1919–1923 studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, gdzie 22 I 1925 uzyskał stopień doktora praw. W tym samym roku został przeniesiony jako starszy oficjał I klasy do Pocztowej Kasy Oszczędności, Oddział w Krakowie. 23 VI 1926 przyjęty ponownie do służby pocztowo-administracyjnej w charakterze referendarza w VIII stopniu służbowym. W 1927 mianowany referendarzem w stopniu VII. Działacz Związku Zawodowego Pracowników Poczt, Telefonów i Telegrafów (ZPPTiT). W 1930 wyznaczony na komisarza śledczego w sprawie rozłamu wewnątrz tej organizacji. Brał udział w Zjazdach Delegatów Kół Miejscowych ZPPTiT: IX, który odbył się w Warszawie w dniach 25-27 IX 1927, zasiadał tam w komisji konfliktowej; X – Warszawa, 5-6 V 1929, członek komisji płacy i pracy; XI – Katowice, 21 VI 1931, członek komisji fachowej; XII – Gdynia 10-12 IX 1933, członek komisji konfliktowej jako przedstawiciel Zarządu Głównego.
Po przeniesieniu do Gdańska, od 30 X 1931 pracował jako referendarz w Dyrekcji Poczty i Telegrafów Rzeczypospolitej Polskiej. Od 1936 kierownik referatu administracyjnego, następnie radca; 1 IV 1939 mianowany pełniącym obowiązki dyrektorem okręgu. Działacz organizacji polskich w II Wolnym Mieście Gdańsku (WMG), m.in. Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki (TPNiS) oraz Gdańskiej Macierzy Szkolnej, gdzie od 9 X 1934 pełnił funkcję członka zarządu. Mieszkał w Gdyni na ul. Orłowskiej 84.
Wiosną i latem 1939 brał udział w przygotowaniach do obrony Poczty Polskiej w Gdańsku. 28 sierpnia tego roku nie dopuścił do skontrolowania obiektu przez Niemców, wskazując, że Poczta Polska pozostaje poza jurysdykcją władz gdańskich, a 30 sierpnia, w obliczu spodziewanego wybuchu wojny, otrzymał polecenie stawienia się budynku pocztowym przy Heveliusplatz. 1 IX 1939 walczył w obronie placówki. W chwili kapitulacji, jako najstarszy rangą urzędnik wyszedł z białą flagą, został przy drzwiach od strony wschodniej śmiertelnie postrzelony w brzuch. Pochowany 4 IX 1939 na cmentarzu na Zaspie.
Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, pośmiertnie zaś, 12 VI 1971, orderem wojennym Virtuti Militari V klasy przez Augusta Zaleskiego, Prezydenta RP na Uchodźstwie, a 20 VIII 1990 Krzyżem Walecznych przez prezydenta Wojciecha Jaruzelskiego. 21 V 1998 otrzymał wraz z pozostałymi obrońcami Poczty Polskiej tytuł Honorowego Obywatela Miasta Gdańska. Jeden z bohaterów dramatu Janiny Skowrońskiej-Feldmanowej Poczta Gdańska (1966; w przedstawieniu prapremierowym, wystawionym 16 X 1971 przez Towarzystwo Dramatyczne im. Aleksandra Fredry w Przemyślu, w jego rolę wcielił się Mieczysław Malec). Występuje też w powieści Blaszany bębenek Güntera Grassa oraz nakręconym na podstawie książki filmie pod tym samym tytułem w reżyserii Volkera Schlöndorffa (1979, w jego rolę wcielił się Zygmunt Hübner; w obu tych przypadkach sposób przedstawienia bohatera został uznany przez Brunona Zwarrę oraz członków Koła Rodzin byłych Pracowników Poczty Polskiej w WMG (KRbPPPwWMG) za krzywdzący i nie odpowiadający prawdzie historycznej.
Od 10 VII 2003 patron ulic w Gdańsku- Oruni Górnej ( Borkowie). Upamiętniony na odsłoniętej w kwietniu 1975 w budynku przy ul. Grodzkiej 12 tablicy poświęconej członkom TPNiS w Gdańsku, którzy oddali swoje życie za wolność ojczyzny w walce z niemieckim faszyzmem w latach 1939–1945, a także na odsłoniętych 11 XI 2018 tablicach przy wejściu do historycznego budynku Poczty Polskiej na pl. Obrońców Poczty Polskiej 1-2. Narodowy Bank Polski wyemitował 1 IX 2021 monetę okolicznościową (prostokątną, o nominale 20 zł) „Obrona Poczty Polskiej w Gdańsku”, na rewersie m.in. z jego podobizną, motyw powtórzono na wydanym jednocześnie znaczku pocztowym.
Żonaty z Chorwatką Dragicą-Karoliną (3 XI 1892, Bośnia i Hercegowina – 22 II 1952) z domu Cimburek. Miał syna Ferdynanda Hermana (14 I 1916 Bosański Novi, Bośnia i Hercegowina – 1 IV 1997 Kraków), profesora Akademii Ekonomicznej w Krakowie, który angażował się w działania na rzecz podtrzymania pamięci o obrońcach Poczty Polskiej i walczył o zachowanie ich dobrego imienia. M.in. w 1971 protestował przeciwko planom wydania w Polsce powieści Blaszany bębenek, w 1978 wziął udział w uroczystości nadania imienia dr. Jana Michonia drużynie starszoharcerskiej przy Zespole Szkół Łączności, a 1 IX 1979 w odsłonięciu Pomnika Obrońców Poczty Polskiej. Współpracował z KRbPPPwWMG.
Bibliografia:
Archiwum Muzeum Poczty Polskiej – Oddział Muzeum Gdańska.
Sprawozdanie z działalności zarządu Macierzy Szkolnej za rok 1934, Gdańsk 1934.
„Dziennik Urzędowy Generalnej Dyrekcji Poczt i Telegrafów” nr 16 z 12 IV 1924; nr 27 z 15 VII 1926.
„Dzień Bydgoski” nr 18 z 20 III 1936.
„Gazeta Gdańska”, nr 277 z 21 XII 1932; nr 119 z 31 V 1934; nr 10 z 11 I 1935; nr 22 z 25 I 1935; nr 22 z 28 I 1936, nr 292 z 27 XII 1938.
„Nowa Reforma” nr 120 z 27 V 1927.
„Poczta. Organ Związku Pracowników Poczt, Telegrafów i Telefonów Rzeczyposp. Polskiej”, nr 19 z 1 XI 1927; nr 10-11 z 5 VI 1929; nr 23 z 1 XII 1929; nr 5 z 1 III 1930; nr 7 z 15 IV 1930; nr 12 z 10 VII 1931; nr 14 z 15 X 1931; nr 10 z 1 X 1933, nr 5 z 1 V 1936.
Adamkowicz Marek, Cierń, który Günter Grass wbił w serca rodzin pocztowców, „Dziennik Bałtycki” nr 89 z 17 IV 2015.
Bogacki Franciszek, Poczta Polska w Gdańsku, Warszawa 1977.
Buszko Jerzy, Dragan Marian, Michoń Jan, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 20, 1975, s. 687.
Hajduk Bolesław, Michoń Jan, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. III, Gdańsk 1997, s. 207-208.
Relacja Jana Gańczy, w: Gdańsk 1939. Wspomnienia Polaków-Gdańszczan, red. Brunon Zwarra, Gdańsk 1984.
Szczepuła Barbara, Pellowska Anna, Ojcowie i dzieci, „Dziennik Bałtycki” nr 301 z 29 XII 1995.
Śnieżko Aleksander, Poczta Polska w Wolnym Mieście Gdańsku, Wrocław 1964.
