FABRICIUS (Schmidt) JOHANN, pastor kościołów św. Bartłomieja i św. Katarzyny
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANN FABRICIUS (Schmidt) (17 II 1608 Gdańsk – 10 IX 1653 Gdańsk), teolog, orientalista, pastor kościoła św. Bartłomieja i kościoła św. Katarzyny. Jeden z ośmiorga dzieci kupca Johannesa Schmidta (pochowany 3 VI 1630 wraz z żoną), od 1604 przedstawiciela kalwinistów w Kwartale Wysokim, przedstawiciela Trzeciego Ordynku i poślubionej mu 2 XII 1599 Elisabeth (ochrzczona 1 II 1582 – pochowana 28 XII 1628 w kościele Najświętszej Marii Panny pod płytą nagrobną nr 409, zakupioną przez męża w 1606), córki ławnika i rajcy Głównego Miasta Adriana von der Linde (zm. 1611 Gdańsk), m.in. siostry burmistrza Adriana I von der Linde.
W kwietniu 1617 zapisany został do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, od 1626 studiował w Rostocku, Wittenberdze (1628), Królewcu (1631) i Lejdzie, gdzie u Jakoba Goliusa (1596–1667) uczył się języka arabskiego i perskiego. Tytuł magistra uzyskał w Rostoku w 1635 na podstawie pracy De dignitate et commentatione linguae arabicae (O godności i komentowaniu języka arabskiego). Na uniwersytecie w Rostoku został nieetatowym wykładowcą języków orientalnych, nakłonił miejscowego drukarza Jakuba Richela do wykonania arabskich czcionek, dzięki czemu wydawał u niego teksty arabskie. Pierwszym wydanym tymi czcionkami dziełem było Specimen Arabicum quo exhibentur aliquot scripta Arabica partim in prosa, partim ligata oratione composita... (Próbka języka arabskiego, w której przedstawiono kilka pism arabskich, częściowo prozą, częściowo złożoną z mowy związanej ..., Rostock 1638), z uwagi na trudności z wykonaniem arabskich czcionek czekające na wydanie sześć lat. W monografii zawarł po raz pierwszy opublikowany w Europie tekst Al-Haririego, dwa wiersze Abi el-Ula i Ibn Phereda oraz esej o arabskich wierszach. Wydanie stało się sensacją naukową w północnych Niemczech. M.in. jeden ze swoich wierszy zadedykował mu w 1639 Martin Opitz.
Do Gdańska powrócił (po 16 latach) 29 V 1642 i już 26 lipca tego roku został pastorem w kościele św. Bartłomieja. Wraz z rektorem gdańskiego Gimnazjum Akademickiego Abrahamem Calowem (w 1643 był autorem jednego z wierszowanych utworów gratulujących mu wybór na stanowisko rektorskie), Johannem Botsackiem i Johannem Mochingerem, w 1645 wziął udział w głośnym toruńskim Colloquim Charitativum, zakończonym niepowodzeniem wspólnym zjeździe katolików, luteranów i kalwinistów w celu odzyskania jedności wiary i zawarcia pokoju religijnego. Od grudnia 1652 był pastorem kościoła św. Katarzyny.
Po ustąpieniu w 1650 z urzędu rektora Gimnazjum Akademickiego Abrahama Calowa Rada Miejska powierzyła mu obowiązki głównego teologa Gimnazjum. Również i tym razem żegnał odchodzącego rektora krótkim utworem, a w 1651 podobnie witał kolejnego, Johanna Maukischa. Był także m.in. autorem wiersza, dedykowanego bratu wujecznemu Adrianowi II von der Linde z okazji pierwszego wyboru na burmistrza w 1645, innego zamieszczonego w zbiorze utworów żałobnych po śmierci w 1652 profesora Gimnazjum Johanna Mochingera.
Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy 9 I 1645 z Elisabeth, córką Davida Schrödera (gratulacje z tej okazji składał wierszem Elias Constantin Schröder), po raz drugi 4 III 1652 z Justiną, córką Friedricha Köhnena. Ojciec czwórki, pochowanych w grobie dziadków, dzieci: Elisabeth (19 II 1646 – 1648); Johanna (ur. 9 V 1647); Gottfrieda (23 IV 1648 – pochowany 24 I 1716), od 7 I 1674 żonatego z Constantią, córką Dirka Schlodta, od 11 I 1674 posiadającego kupieckie obywatelstwo Gdańska jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli); oraz Adriana (pochowany 13 X 1699 w kościele Św. Elżbiety).
Zmarł na dżumę, pochowany został 14 IX 1653 w kościele św. Katarzyny. Wiersze żałobne ku jego czci, wydane zbiorczo w formie epitafium (Epitaphium Memoriae Sempiternae … Dn.M.Iohannis Fabricii, Dantiscani …), napisali m.in. rektorzy szkół: mariackiej Jakob Zetzkius, św. Katarzyny Christianus Crolovius oraz św. Bartłomieja Johannes Klein, także konrektor szkoły św. Katarzyny Daniel Aschenborn.
Bibliografia:
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI, s. 397.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 103.
Praetorius Ephraim, Athenae Gedanenses..., Lipsiae 1713, s. 158–160.
Rhesa Ludwig, Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern, Königsberg 1834 (przez indeks).
