FÖRSTER CASPER sen., muzyk
| < Poprzednie | Następne > |
CASPER FÖRSTER sen. (około 1574 Cychow (Zieckau)?, Łużyce Dolne – pochowany 16 V 1652 w kościele klasztoru cystersów w Oliwie), muzyk, księgarz, kupiec. W latach 1597–1602 prawdopodobnie kantor kościoła Najświętszej Marii Panny w Koszalinie. Najpewniej od 1603 nauczyciel łaciny, arytmetyki i muzyki oraz wychowawca w trzeciej klasie, a przypuszczalnie od 1607 również kantor w gdańskim Gimnazjum Akademickim i także kantor w kościele św. Trójcy. Jego roczne wynagrodzenie jako kantora w 1618 wynosiło 400 florenów.
W 1617 starał się o przynanie obywatelstwo Gdańska, w związku z tym prosił Radę Miejską o zwolnienie z koniecznych opłaty, by mógł prowadzić małą księgarnię, co miało być korzystne także dla Gimnazjum Akademickiego. Zgodę uzyskał 14 VII 1617, a 22 VII 1617 przyznano mu prawo obywatelskie. 4 III 1633 otrzymał tytuł bibliopola regius, przywiej królewski na handel książkami także w Polsce. Miał filie w Krakowie, Warszawie i Lublinie. Utrzymywał kontakty zagraniczne, m.in. z wydawcami w Wenecji i Antwerpii. Aktywność w zakresie obrotu książkami poświadcza wystawiony przez niego rachunek dla profesora teologii Gimnazjum Akademickiego Johanna Rodenborcha za „weneckie księgi” (druki muzyczne). Do jego obowiązków należało dostarczanie materiałów nutowych dla kapeli królewskiej w Warszawie. Znał kapelmistrza zespołu Marca Scacchiego co najmniej od listopada 1634, gdy ten przebywał w Gdańsku i zaprzyjaźnił się z nim. 17 VI 1637 Marco Scacchi, wraz z żona Reginą, udzielili mu pełnomocnictwa do sprzedania przypadającej im posesji przy Joppengasse 10 (ul. Piwna).
Już w 1607 bezskutecznie ubiegał się o stanowisko kapelmistrza Rady Miejskiej (tożsame z funkcją kapelmistrza kapeli kościoła Najświętszej Marii Panny), które wakowało od wyjazdu z miasta Nicolausa Zangiusa, ale funkcji tej wówczas nie otrzymał. Kapelmistrzem został dopiero po śmierci Andreasa Hakenbergera w 1627 i pełnił je przez następne 25 lat.
Objęcie stanowiska kapelmistrza stało się powodem wieloletniego sporu z konkurentem do posady, Paulem Siefertem. Adwersarze, przedstawiając swoje racje, wystosowali do Rady Miejskiej 24 pisma. Stroną sporu stał się Marco Scacchi, który za namową Förstera skrytykował drobiazgowo kompozycje Sieferta. Ocenę ich zamieścił w dedykowanej gdańskiemu kapelmistrzowi rozprawie Cribum musicum ad triticum Siferticum (Wenecja 1643), którą Förster dystrybuował i najpewniej współfinansował jej wydanie. Prawdopodobnie na początki 1645 Scacchi wydrukował skierowany do niego list w Epistola ad Amicum, a w 1647 dedykował mu tekst polemiczny Examen breve (Braniewo, b.d.) sygnowany pseudonimem Hieronimus Ninius. Spór między gdańskim organistą a królewskim kapelmistrzem odbił się szerokim echem w Europie, zaangażowało się w niego wielu muzyków, m.in. Heinrich Schütz.
W 1650, z uwagi na chorobę oczu, zastępował go na stanowisku kapelmistrza Christoph Werner. Prawdopodobnie tworzył muzykę wykonywaną przez kapelę mariacką, a na pewno przez uczniów Gimnazjum Akademickiego, czego dowodem są charakterystyczne dla szkolnego repertuaru dydaktycznego jego cztery bicinia, wydane w Lipsku w 1612 w zbiorze Setha Kallwitza.
Luteranin, zapewne przez krótki czas kalwinista, w 1623 na skutek przeżytej wizji, której doznał w jezuickim kościele św. Ignacego w Starych Szkotach, przeszedł potajemnie na katolicyzm, jak się przypuszcza pod wpływem wywodzącego się ze Szwecji byłego jezuity Petera Grabena.
2 XI 1606 w kościele NMP ożenił się z wielodzietną Catheriną (zm. 1613), wdową po Sebastianie Schmidtcie, w tym samym kościele 6 XI 1614 poślubił Marię, córkę skrzypka Dworu Artusa (Hoffiedler) Martina Hintza (1568–1634). Ojciec siedmiorga dzieci: muzyka Caspra jr., księgarza Georga, Johanna, Jacoba (ochrzczony 2 IV 1634 – pochowany 11 VI 1634), oraz Anny (ochrzczona 6 IV 1625 – pochowana 31 V 1656), Christiny i Barbary (ochrzczona 27 VIII 1630).
Bibliografia:
Archiwum Państwowe w Gdańsku, Księgi metrykalne kościoła NMP 354/328, f. 137v; 354/329, f. 40r; 354/313, f.96v; 354/1513, s. 1082; 354/1513, s. 755; 354/314, f. 155r; 354/351, s. 52; 354 /1513, s. 1031; 354/315, f. 100v; Księga Sądu Ławniczego, sygn. 300,43/47, f. 91v-92r; Księga Obywatelska, sygn. 300,60/5, s. 88; Księga Kamlarii, sygn. 300,12/55, s. 55; 300,12/58, s. 122; Kolegium Szkolne. Szkoły: sygn. 300,42/90, s. 24, 25.
Bicinorum Libri duo … a Setho Calvisio ..., Lipsiae 1612.
Michalak Jerzy M., Od Förstera do Frühlinga. Przyczynki do dziejów życia muzycznego i teatralnego dawnego Gdańska, Gdańsk 2009, (przez indeks).
Nowak Zbigniew, Förster Kasper, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. I, Gdańsk 1992, s. 430.
Patalas Aleksandra, Kaspar Förster senior – znany i nieznany, w: Muzykolog wobec świadectw źródłowych i dokumentów, Kraków 2009, s. 209-226.
Patalas Aleksandra, W kościele, w komnacie i w teatrze. Marco Scacchi. Życie, muzyka, teoria, Kraków 2010 (przez indeks).
Przybyszewska-Jarmińska Brabara, Kasper Förster junior. Zarys biografii, „Muzyka”, t. 32, 1987, nr 3.
Rauschning Hermann, Geschichte der Musik und Musikpflege in Danzig, w: Quellen und Darstellungen zur Geschichte Westpreußens, t. 15, Danzig 1931 (przez indeks).
Sulerzyska Teresa, Księgarnia Försterów – „Bibliopolium Forsterianum” 1617–1668, „Rocznik Historii Sztuki”, t. 27, 2002.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 2, 425, 253.
