EDEL HIERONYMUS, złotnik
| < Poprzednie | Następne > |
HIERONYMUS EDEL (Eddel, von Henstete) (około 1597 Henstedt, obwód Segeberg, prowincja Szlezwik-Holsztyn – pochowany 26 IV 1681 Gdańsk), złotnik. W 1624 zapisany na staż czeladniczy w Gdańsku w 1624, pracę mistrzowską wykonał w 1628 u Zachariasa Dersaua. 17 III 1629 otrzymał obywatelstwo Gdańska. W latach 1642, 1651, 1664, 1671 pełnił funkcję podstarszego cechu, starszym cechu był w 1643, 1652, 1665 i 1672. Prace mistrzowskie w jego warsztacie wykonali: Michael John z Elbląga (1643), Merten Junge (1651), Hans Bachmann z Camenz (Saksonia, 1642, od 20 września tego roku posiadający obywatelstwo Gdańska), Michael Brackenhaus z Elbląga (1651), Melcher (Michel) Jaske (Jeschke, 1664), Christian Hase (Hasse, 1672), Christian Pichgel I.
Używał znaku warsztatowego z wiązanym monogramem HE w trzech wariantach: w polu owalnym, kwadratowym o zaokrąglonych rogach lub tarczy herbowej. Prowadził warsztat przez ponad pół wieku, jednak dotychczas przypisano mu zaskakująco niewielką liczbę dzieł. Zachowało się kilka jego naczyń świeckich: puchar puklowany w kształcie ananasa (Monachium, zbiory prywatne), pozłacana misa z uchwytami i pokrywką ozdobioną herbem i uchwytem w kształcie żołędzia (Kraków, zbiory Książąt Czartoryskich), kufel z dekoracją kwiatową (Warszawa, zbiory prywatne) i kufel fakturowany (Moskwa, Państwowe Muzeum Historyczne) oraz kilka sprzętów kościelnych: łódka na kadzidło z herbem bp. Mikołaja Szyszkowskiego w katedrze we Fromborku, kielichy w katedrze oliwskiej i w Stankowie na Pomorzu Gdańskim, wysoki dzban komunijny z bogatą dekoracją puklowaną i grawerowaną (obecnie zaginiony, dawniej w kościele św. Katarzyny w Gdańsku). Przypisuje mu się także autorstwo dzbana z lat 40. XVII wieku znajdującego się w zbiorach Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze.
Był dwukrotnie żonaty, po raz pierwszy około 1629 z nieznanego imienia wdową z synem Walterem, którego usynowił i w 1636 wyuczył (wyzwolił na czeladnika), po raz drugi około 1638 z Ester (pochowana 3 II 1667, w wieku 48 lat wraz z mężem). Ojciec ochrzczonych w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) dzieci: 1/ Anny (pochowana 27 XI 1658, w wieku 39 lat), od 31 X 1649 żony mistrza złotniczego Hansa Gronaua (1619–1658); 2/ Johanna (Hansa) (pochowany 26 VIII 1680 wraz z ojcem), w 1658 zapisanego u ojca na cztery lata nauki, od 22 I 1669 mającego potwierdzone kupieckie obywatelstwo Gdańska jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli), 3/ zmarłego młodo (w wieku 21 lat) Hieronima (pochowany 21 X 1660 wraz z ojcem), 4/ Heleny, od 9 V 1666 pierwszej żony kupca Conrada Figka (1639–1689); 5/ Friedricha (chrzest 23 XI 1649), zapisanego w 1670 u ojca na osiem lat nauki, wyuczonego w 1677, także rytownika, od 3 IX 1682 mającego potwierdzone (jako złotnik) obywatelstwo Gdańska jako tzw. Bürger-Kind, pozbawionego praw mistrzowskich w 1691, ale wydającego swoje sztychy co najmniej do 1708, od 1678 żonatego z Cathariną (która urodziła mu co najmniej trzech zmarłych w niemowlęctwie synów); zmarłych w niemowlęctwie 6/ Eufrozyny (chrzest 15 XII 1652) i 7/ Ester (chrzest 15 II 1655), oraz 8/ Eufrozyny (chrzest 6 III 1661), od 7 VIII 1678 żony poślubionego w kościele NMP latarnika (Holzkapitän) Christiana Lingnaua (zm. 1707), matki jego czworga dzieci.
Pochowany w grobie rodzinnym w kościele NMP w Gdańsku, w kaplicy św. Anny. Wdowa prowadziła warsztat w 1682, do chwili przejęcia go w tym samym roku przez syna Friedricha. Zob. też złotnictwo.
Bibliografia:
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. 6, s. 389, 429.
Czihak Eugen von, Die Edelschmiedekunst früherer Zeiten in Preussen, Leipzig 1908, s. 38, 57, 59, 60, 62, 63, 64, 92, 197.
Krupska-Łyczak Katarzyna, Łyczak Bartłomiej, Friedrich Edel – mało znany rytownik czynny w Prusach Królewskich pod koniec XVII w.
„Porta Aurea”, 18, 2019, s. 82–95.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 172; 2, 211, 329, 503.
