BARAN WŁADYSŁAW, obrońca Westerplatte w 1939, honorowy obywatel Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
WŁADYSŁAW BARAN (12 VI 1906 Bronocice, gmina Działoszyce, woj. świętokrzyskie – 30 VIII 1976 Sandomierz), obrońca Wojskowej Składnicy Tranzytowej (WST) na Westerplatte w 1939 w stopniu plutonowego, honorowy obywatel miasta Gdańska. Syn Józefa i Anastazji z domu Wróbel. Uczęszczał do tzw. Szkoły Wydziałowej w Krakowie (elitarne szkoły średnie, najczęściej z podziałem na męskie i żeńskie), której nie ukończył.
17 X 1927 powołany do służby wojskowej w 2. Pułku Piechoty Legionów (PPL) w Pińczowie. 1 V 1928 ukończył szkołę podoficerską i awansował do stopnia kaprala. Od 1929 żołnierz zawodowy, awansował do stopnia plutonowego. Na początku 1931 z 2 PPL zmienił miejsce stacjonowania, przenosząc się do Sandomierza. Służbę pełnił w 2. kompani karabinów maszynowych.
30 III 1939, wraz z częścią kolejnej załogi wymiennej z 2, 3 i 4 PPL, przeniesiony do służby w WST na Westerplatte. W nocy z 31 VIII na 1 IX 1939 w obsadzie placówki „Prom” – celowniczy ckm. Nad ranem 1 września wyznaczony przez chorążego Jana Gryczmana do obchodu posterunków rozmieszczonych wzdłuż muru, od stacji kolejowej do placówki „Prom”. W drodze powrotnej, z punktów obserwacyjnych (drewniane schodki przy murze), obserwował przedpole. Po dojściu do schodków punktu obserwacyjnego przy placówce „Prom” podmuch pierwszej eksplozji pocisków wystrzelonych przez pancernik „Schleswig-Holstein” wyrzucił go na pobliskie zasieki. Oszołomiony powrócił na swoje stanowisko na placówce. Po dojściu do siebie celnym, systematycznym ogniem swojego ckm skutecznie powstrzymywał natarcie niemieckiej piechoty. Przy wycofywaniu się obsady placówki „Prom” wyznaczony do osłony odwrotu. Długimi seriami z ckm uniemożliwiał niemieckiej piechocie podejście w pobliże bronionych pozycji. Wycofał się jako ostatni, zabierając ze sobą ważący 25 kg ckm, donosząc go do wartowni Nr 1. Wraz z innymi żołnierzami ponad stan potrzebny do obrony wartowni Nr 1 tego samego dnia wycofany do koszar.
Po bombardowaniu lotniczym 2 września, w związku ze zniszczeniem wartowni Nr 5, wraz z kilkoma żołnierzami zajął stanowisko z ckm w pobliżu jej zgliszczy. Zmieniony nad ranem 3 września powrócił do koszar. 4 września rano objął czasowo dowództwo placówki „Fort”, a w godzinach popołudniowych powrócił do koszar. Wieczorem 6 września skierowany do czasowego objęcia dowództwa wartowni Nr 3. Tam 7 września zastała go kapitulacja.
W niewoli niemieckiej (nr jeńca 1510) w Stalagu IA Stablack (obecnie Stabławki, gmina Górowo Iławeckie, województwo warmińsko-mazurskie). W 1942 zbiegł, powrócił do domu. Wstąpił do oddziału partyzanckiego AK (ps. „Uparty”). W listopadzie 1944 aresztowany przez radzieckie NKWD, trafił do łagru, najpierw w Borowiczach, następnie w Świerdłowsku i Szybałtowie. Do Polski powrócił w 1947. Ukończył szkołę średnią i w 1952 studia zaoczne w Szkole Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie. Pracował w Polskich Zakładach Zbożowych w Dwikozach, następnie w Spółdzielni Inwalidów w Sandomierzu. Był sądowym biegłym księgowym.
Odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (1966), Krzyżem Walecznych (1960), Krzyżem Partyzanckim (1959), Medalem Zwycięstwa i Wolności 1945 (1947), odznakami „Za Zasługi dla Gdańska” (1961) i „Za zasługi dla Kielecczyzny” (1967). Wspólnie ze wszystkimi Westerplatczykami od 21 V 1998 honorowy obywatel miasta Gdańska.
18 IX 1932 ożenił się z Leokadią (1914–2000), ojciec Barbary (ur. 1933), absolwentki Politechniki Łódzkiej, i Jerzego Wojciecha (1937–1983), absolwenta Politechniki Krakowskiej. Pochowany w Sandomierzu na cmentarzu św. Pawła.
Bibliografia:
Źródła:
Archiwum Państwowe Gdańsk, Akta Komisariatu Generalnego Rzeczypospolitej Polski, sygn. 259/1068, k. 113. Rozkaz Nr 12 Komendanta Wojskowej Składnicy Tranzytowej Westerplatte z dnia 30 III 1939.
Literatura:
Dróżdż Krzysztof Henryk, Walczyli na Westerplatte. Badania nad stanem liczbowym załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej we wrześniu 1939 roku, Oświęcim 2017.
Górnikiewicz-Kurowska Stanisława, Westerplatczycy. Losy Obrońców Wojskowej Składnicy Tranzytowej, Gdańsk 1999.
Rut Sławomir, Wojciech Samól, Jarosław Tuliszka, Westerplatczycy – lista 1939. Skład załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte w Wolnym Mieście Gdańsku 1 września 1939 r., Gdańsk 2023, s. 12, 89.
Westerplatte, zebrał, opracował i wstępem opatrzył Zbigniew Flisowski, Warszawa 1978.
