URSZULANKI
| < Poprzednie | Następne > |
URSZULANKI, Zakon Sióstr Urszulanek założony w 1535 we Włoszech przez Świętą Anielę Merici (pierwotnie pod nazwą Towarzystwa św. Urszuli). W 1612, za zgodą papieża, przekształcony w złożony z autonomicznych klasztorów zakon klauzurowy oparty na regule św. Augustyna. Na ziemiach polskich (zabór pruski) od 1857, gdzie zwano je także „czarnymi” (od koloru habitów) dla odróżnienia od urszulanek szarych. Polskie urszulanki przystąpiły do założonej w 1900 Unii Rzymskiej tego zakonu. Istniała jednak również odrębna Federacja Urszulanek Języka Niemieckiego (Föderation deutschsprachiger Ursulinen), której początki sięgają 1639 (pierwszy niemiecki klasztor urszulanek powstał w Kolonii). Głównym zadaniem urszulanek jest praca wychowawczo-oświatowa w szkołach różnego typu, przede wszystkim na rzecz dziewcząt, a także szeroko pojęta katechizacja. Do Gdańska sprowadzone w 1927 z klasztoru w Berlinie pozostającego w ramach Federacji Urszulanek Języka Niemieckiego, celem prowadzenia żeńskiego liceum z internatem Marienschule przy Vorstädtischer Graben 18 (ul. Podwale Przedmiejskie).
Szkołę prowadziły od 1 IV 1927, mieszkając w prywatnych pomieszczeniach byłej właścicielki szkoły Marii Landmann w budynku internatu, następnie dla potrzeb tworzonego klasztoru zajęły dalsze pomieszczenia w budynkach szkoły. Po powstaniu gdańskiego klasztoru (Ursulinenkloster) w ramach Federacji Urszulanek Języka Niemieckiego, przeniesiono tu siostry także z innych niemieckich klasztorów tej reguły, specjalizujących się w działalności pedagogicznej, między innymi z Haselünne (diecezja Osnabrück, Dolna Saksonia), z Wartha (Bardo w powiecie Ząbkowice Śląskie na Dolnym Śląsku). Początkowo placówka była filią klasztoru berlińskiego, 25 III 1931 erygowano – za zgodą rzymskiej centrali zakonu – samodzielny, autonomiczny gdański klasztor. Przełożoną została Josefie Agnes Breme (1885–1964) z klasztoru w Haselünne, mającą ukończone studia wyższe z teologii i germanistyki.
16 IX 1929 powołano Towarzystwo Urszulanek w Gdańsku (Verein Ursulinen e.V. Danzig), mające wspierać działalność oświatową sióstr. W 1931, w czasie parcelacji majątku ziemskiego, nabyto w Czapielsku (Schaplitz) koło Kolbud murowany piętrowy dawny dwór z ogrodem, z którego głównie od wiosny do jesieni korzystały tak zakonnice jak i uczennice Marienschule. Siostry opiekowały się także miejscowym barokowym kościołem Św. Mikołaja (filią parafii w Pręgowie), gdzie raz w miesiącu odprawiana była msza.
Marienschule prowadziły do 27 I 1940, kiedy zostały pozbawione praw do nauczania i choć pozostały właścicielkami obiektów, szkołę zmieniono na państwową. Odebrano im też dwór w Czapielsku, pozostawiając tylko trzy pomieszczenia w budynku podworskim. W końcu 1944 w gdańskim klasztorze przebywało 30 zakonnic. W styczniu i na początku lutego 1945 20 z nich ewakuowały się koleją do Papenburga w Dolnej Saksonii. Pozostałych dziewięć sióstr, przebywających w Czapielsku, po przebytym tyfusie wraz z przełożoną Josefą Agnes Breme schroniło się w kościele św. Trójcy i opuściło Gdańsk 25 IX 1945, udając się koleją przez Słupsk i Szczecin do Niemiec Zachodnich.
Gdański konwent Urszulanek kontynuował działalność w Wipperfürth (Północna Nadrenia). 24 IV 1946 dziewięć sióstr, ewakuowanych we wrześniu poprzedniego roku z Gdańska, z pomocą finansową arcybiskupstwa w Kolonii założyło klasztor i gimnazjum (St.-Angela-Gymnasium) dla 139 uczennic. Jeszcze w tym samym roku dołączyły do nich pozostałe siostry z Papenburga. Przełożoną klasztoru i dyrektorem szkoły została Josefa Agnes Breme.
