FONTANNA NEPTUNA

Z Encyklopedia Gdańska
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >
Fontanna Neptuna, Der Stadt Dantzigk..., 1687
Fontanna Neptuna, Matthaeus Deisch, 1761–1765
Fontanna Neptuna, fot. Rudolf Theodor Robert Kuhn, 1876
Fontanna Neptuna, 1906
Fontanna Neptuna, około 1935
Długi Targ, marzec 1945: w tle Brama Zielona, po lewej fragment murku wybudowanego w celu osłony fundamentów fontanny
Fundament fontanny po usunięciu tymczasowej, wojennej obudowy, 1947
Figura Neptuna przechowywana po 1945 w Muzeum Miejskim
Montaż czaszy fontanny, 1954, fot. Kazimierz Lelewicz
Montaż figury Neptuna, 1954, na pierwszym planie tramwaj typu Bergmann, fot. Kazimierz Lelewicz
Montaż figury Neptuna, 1954, fot. Kazimierz Lelewicz
Fontanna Neptuna, 2021
Orzeł na ogrodzeniu fontanny Neptuna

FONTANNA NEPTUNA, Długi Targ. W 1549 przed Dworem Artusa funkcjonowała bliżej nieokreślona studnia z metalowymi dekoracjami. Inicjatorem budowy fontanny Neptuna był w 1605 burmistrz Bartholomäus Schachmann. Przypuszcza się, że projekt (wizerunek) fontanny mógł być autorstwa Hansa Vredemanna de Vries, a w 1606 do prac nad fontanną „z czarnego kamienia” (czarno-niebieskiego belgijskiego marmuru) z polecenia Rady Miejskiej przystąpił Abraham van den Block. W 1609 gotowy był już jego projekt, do 1612 wykonał marmurową czaszę oraz trzon z czarnego tufu. Całość, według modelu sporządzonego w latach 1614–1615 przez Petera Hausena, została odlana w miejskiej ludwisarni (przy Bramie Ludwisarskiej, obecnie u wylotu ul. św. Ducha na Targ Drzewny), kierowanej przez Gerdta Benningka. Do czasu montażu znajdowała się w Wielkiej Zbrojowni, gdzie nowy układ zasilania wodą opracował Adam Wiebe, a od września do listopada 1622 Othmar Wetner (Wettner) udrożnił wadliwie zainstalowany system rur.

W 1633 mistrz murarski Reinhold de Clerk wymurował fundament, a rzeźbiarz Wilhelm Richter zmontował fontannę. W 1634 otoczono ją żelazną kratą, inauguracja jej działania odbyła się 23 marca tegoż roku (choć rękopiśmienny dopisek na marginesie jednego z egzemplarzy dzieła Reinholda Curickego, prawdopodobnie Jana Monety, podaje 26 marca jako dzień, w którym fontanna „po raz pierwszy wodą trysnęła z okazji triumfu i święta zwycięstwa króla Władysława IV”, chodziło o uwolnienie Smoleńska od rosyjskiego oblężenia).

Cechami architektonicznymi nawiązuje do manieryzmu flamandzkiego. Była jedną z atrakcji (obok bram triumfalnych) przygotowanych przez władze Gdańska na czas wizyty w mieście w grudniu 1643 króla polskiego Władysława IV. W latach 1757–1761 kapitalny remont wykonali rzeźbiarz Johann Carl Stender (wykuł nowe fragmenty czaszy i basenu, dodał fantazyjne rokokowe wizerunki morskich zwierząt) oraz ślusarz Jakob Barren (zrekonstruował zniszczone metalowe ogrodzenie, umieszczając nad furtkami pozłacane orły i herby Gdańska).

Fontanna była czynna od Wielkanocy do 29 września, w niedzielę od 11 do 12, we wtorki i czwartki od 12 do 13. Podczas pierwszego po koronacji pobytu w Gdańsku króla Wilhelma I (20 X 1861) Albert Licht zbudował przed Dworem Artusa pawilon z drewna na garderoby dla króla i jego świty, obejmujący przednią część fontanny: na owalnym dachu, z którego do okrągłego basenu spływała woda (przybudówkę, po wizycie króla rozebrano), umieścił figurę Neptuna.

W 1927 fontannę poddano renowacji; w grudniu 1935 naziści uszkodzili dwa orły polskie na ogrodzeniu. W 1945, przed rozpoczęciem walk o Gdańsk, zdemontowane figura i czasza wywiezione zostały do Parchowa (koło Bytowa), następnie były przechowywane w gdańskim Muzeum Miejskim. Fundamenty zabezpieczono specjalnie wybudowanym murkiem. Restaurowana od 1950, ustawiona w pierwotnym miejscu 19 VII 1954, uruchomiona 22 VII 1954. Nowy trzon 1954 według projektu Tadeusza Godziszewskiego wykonał Zacheusz Pypeć, nowy trójząb – Stanisław Goździelewski, elementy ogrodzenia oraz orły i herby z bramek odtworzył Stanisław Nowakowski, wykuł Alfred Küster. W latach 1976–1977 renowacji poddano kamieniarkę, w 1979 postać Neptuna, w 2001–2012 generalnie wyremontowana (z demontażem postaci Neptuna), z przywróceniem pierwotnej kolorystyki czaszy.

Założona na planie nieregularnego wieloboku z trzonem, na którym znalazła się kolista czasza z wyobrażeniem czterech maszkaronów – rzygaczy. Pośrodku czaszy na cokole posąg nagiego Neptuna z trójzębem w prawicy i końmi morskimi u stóp. W obrębie dekorowanej ornamentem balustrady znalazły się pełnoplastyczne wyobrażenia stworów morskich: koń morski, tryton, syreny, pies morski – wśród nich także chłopiec. Fontanna otoczona jest ośmiobocznym ogrodzeniem z ostro zakończonych prętów i drążków z kwiatonami, rozdzielonych czterema bramkami zwieńczonymi pozłacanymi orłami w koronie i herbami Gdańska. Źródłem strumieni wodnych są trójząb, znajdujące się u stóp Neptuna konie morskie oraz krawędź postumentu. Woda spada na czaszę fontanny, stamtąd strumieniami wypluwanymi przez rzygacze opada w dół do dolnego basenu. TD

⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania