LETNICA

Z Encyklopedia Gdańska
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >
Dzielnica Letnica na tle administracyjnego podziału miasta Gdańska
Przebieg granicy dzielnicy Letnica według statutu dzielnicy z 2014

LETNICA, dzielnica Gdańska ( administracyjny podział) o charakterze przemysłowo-mieszkaniowym. Wedle statutu dzielnicy z 24 IV 2014: „granicę stanowią nabrzeża portowe wzdłuż ulic Wiślnej i Chodackiego aż do ul. Starowiślnej, następnie wzdłuż granicy ogrodów działkowych do ul. Marynarki Polskiej, dalej przez ogrody działkowe w kierunku północnym do zbiegu ulic: Wyzwolenia i Letnickiej, a następnie wzdłuż torów kolejowych do ul. Reja (bez tej ulicy), ul. Reja i Swojską do ulicy Wiślnej”.

Do początku XX wieku stanowiła wschodnią część wsi Zaspa, położoną na południe od jeziora Zaspa, wraz z nią wchodziła w skład dóbr oliwskich cystersów. W 1589 istniały tu cztery gospodarstwa, w 1591 określane łącznie jako Gburowo (Burau); w 1604 należało do parafii kościoła św. Jakuba w Oliwie.

W początkach XVIII wieku powstał dwór Lauental (pierwsza wzmianka w 1728; otrzymał wówczas przywilej na domowy wyrób piwa i gorzałki), zwany także Löwental (Lwia Dolina). Podczas oblężenia Gdańska w 1734 spalony przez Rosjan; dotychczasowy dzierżawca, menonita Abraham Hommel, nie będąc w stanie odbudować majątku, odstąpił go innemu menonicie, Jacobowi Heydemu. Niechętni menonitom cystersi oliwscy przychylili się jednak do pretensji katolika i od 1739 członka konfraterni klasztoru cystersów w Oliwie Ernesta Burskiego, dzierżawcy Nowych Szkotów, który przejął posiadłość i urządził w nim gospodarstwo mleczne. W 1772, w wyniku I rozbioru Polski w granicach Królestwa Prus. W 1789 osada Löwental liczyła dwa domy, w 1819 – 11 mieszkańców, wchodząc w skład nowej gminy Zaspa, powstałej po konfiskacie dóbr klasztoru cystersów oliwskich. W 1821, w związku z rozpoczętą komasacją gruntów, po raz ostatni odnotowana pod nazwą Gburowo. 13 IV 1829, podczas powodzi, Wisła przelała się przez leżące w pobliżu jezioro Zaspa. W 1833 umocniono Drogę Letnicką (Lauentalerweg – ciąg obecnych ulic Wielopole, Starowiejskiej i Letnickiej), biegnącej od zbudowanej w latach 1803–1805 Broschkischerweg (ul. Wiślna) przez Letnicę do Brzeźna; w pobliżu dworu Lauental odchodziła od niej droga prowadząca w kierunku dworów Zaspy, biegnąca równolegle do Redewki i nazwana Redefkeweg (Droga nad Redewką, obecna ul. Uczniowska).

W XIX wieku zaczęły powstawać tu zakłady przemysłowe ( przedsiębiorstwa: od roku 1870 Chemische Fabrik AG vorm. Moritz Milch & Co. przy Wiślnej 12/13, Danzig Superphosphat przy Wiślnej 22 i inne), w Letnicy zamieszkali także pracownicy innych gdańskich zakładów, co znalazło odzwierciedlenie w nazwach ulic: Marienhüttenweg (obecna ul. Niecała), od notowanej w tym miejscu od około 1870 Walzwerk Marienhütte ( Huta Marii), Eisenweg (po 1945 ul. Żelazna, obecnie Michny) i Schraubenweg (Śrubowa, obecna Sielska), Nietenweg (Nitowa, obecna Sucha) oraz istniejąca i współcześnie ul. Szklana Huta (Glashüttenweg). Dużą część ludności stanowili przybysze z Kaszub i Kociewia. W 1889 wybudowano bocznicę kolejową z Nowych Szkotów do Portu Wiślanego, zlokalizowanego między Letnicą a Nowym Portem, w latach 1914–1917 wybudowano tu dużą stację rozrządową i lokomotywownię (obecnie Zaspa Towarowa) do obsługi ruchu towarowego portu ( kolej).

1 XII 1900 w Letnicy mieszkało 1700 osób: 950 katolików i 750 ewangelików. W 1906 wybudowano szkołę przy Redefkeweg (ul. Uczniowska); w 1921–1928 jej kierownikiem był Antoni Michna, działacz gdańskiej Polonii (w 1940 zamordowany w obozie Stutthof), od 1 IV 1934 do 1945 jej rektorem był Wilhelm Schikorr (ur. 27 X 1894). W 1910 do Letnicy doprowadzono prąd elektryczny. Od 1887 należała do nowo powołanego powiatu Gdańsk Wyżyny (Danziger Höhe) w rejencji gdańskiej. 1 IV 1914 gminę Zaspę z Letnicą, liczącą 3169 mieszkańców (większość mieszkańców Zaspy koncentrowała się w Letnicy), wyłączono z powiatu Gdańsk Wyżyny i włączona w granice administracyjne Gdańska. W 1929 przez Letnicę przeprowadzono nową drogę z Gdańska do Nowego Portu, Paul-Beneke-Weg (ul. Marynarki Polskiej), na którą przeniesiono także linię tramwajową z Broschkischerweg (ul. Wiślna). W okresie 1933–1934 na północnym skraju Letnicy robotnicy katoliccy zbudowali osiedle działkowe (Laubenkolonie) Gwiazda Morza (Meeresstern). W 1932 wzniesiono kościół św. Anny i Joachima, konsekrowany w 1933; od 1939 parafialny (w 1939 trafiły tu ławki z rozebranej Wielkiej Synagogi).

Po II wojnie światowej nadano Letnicy nazwę Letniewo, wywodząc niemieckie Lauental od lau (letni, ciepły) zamiast od gwarowego Lau (lew). W 1949 państwowa Komisja Ustalania Nazw Miejscowych zmieniła ją, jako niezgodną z zasadami polskiego słowotwórstwa (końcówka -ewo odnosi się wyłącznie do nazw odosobowych), na Letnica, odrzucając proponowane równolegle Lewkowo; w potocznym użyciu Letnica wciąż jest jednak nazywana Letniewem (w początku XX wieku nazwę Lauental nosiło też niewielkie rolnicze siedlisko na obecnym Przymorzu). W 1951 zelektryfikowano przechodzącą w pobliżu Letnicy linię kolejową do Nowego Portu, włączając ją do sieci Szybkiej Kolei Miejskiej; w 1975 leżący na niej przystanek Gdańsk Zaspa otrzymał nazwę Gdańsk Zaspa Towarowa; w 2005 linię pasażerską zamknięto i przystanek został zlikwidowany. W 1963 oddano do użytku nowy budynek Szkoły Podstawowej nr 22 przy ul. Suchej, której nadano imię kapitana żeglugi wielkiej Witolda Poinca, nestora Polskiego Ratownictwa Morskiego; w 2009 szkołę zamknięto z powodu zbyt małej liczby uczniów.

W 1968 decyzją władz tereny Letnicy przeznaczono w całości na zabudowę przemysłową, miała tu też powstać nowa zajezdnia tramwajowa. Plany te nie zostały zrealizowane, spowodowały jednak postępującą dekapitalizację budynków mieszkalnych, których – z uwagi na planowaną rozbiórkę – przez całe dziesięciolecia nie remontowano; stan ten uległ zmianie dopiero w 1998 dzięki rozpoczęciu procedury przywracającej dzielnicy dawny charakter. Pomimo to liczba ludności Letnicy spadała: od 2336 mieszkańców w 1991 do 1840 na koniec 2004. W 1997 w Letnicy powstała – jako jedna z pierwszych w Gdańsku – Rada Dzielnicy, której przewodniczył Antoni Szczyt (1952–2010); przez kilka miesięcy w 1998 działała też powołana przez nią Straż Obywatelska. Uchwalony w czerwcu 2009 nowy plan zagospodarowania przestrzennego Letnicy przewiduje dla niej funkcję mieszkaniowo-usługową.

W latach 2008–2011 w Letnicy, w miejscu dawnych ogródków działkowych nad Redewką, zbudowano nowoczesny stadion miejski. W celu budowy arterii dojazdowych do obiektu w 2009 wyburzono wszystkie budynki po południowej stronie ul. Uczniowskiej, z wyjątkiem szkoły z początku XX wieku. W 2010 podjęto decyzję o rewitalizacji Letnicy, prace rozpoczęto w 2011, zakończono zasadniczo we wrześniu 2014. Obejmowały one budowę infrastruktury podziemnej, remont kapitalny 29 budynków mieszkalnych (150 mieszkań i lokali usługowych) przy ul. Starowiejskiej i Sielskiej, naprawę nawierzchni siedmiu ulic (1,5 km) wraz z położeniem nowych chodników i zainstalowaniem nowego oświetlenia oraz uporządkowanie podwórzy; wybudowano osiem nowych budynków (142 mieszkania). W dawnej szkole przy ul. Uczniowskiej 22 uruchomiono Dom Otwarty, przeznaczony do działań społecznych mieszkańców. W latach 2010–2011 odnowiono wiadukt w ciągu ul. Uczniowskiej. ZdK

Ulice Letnicy
Ulica Nazwa historyczna Informacje o nazwie współczesnej Uwagi
Mariana Chodackiego od 11 V 1995
Gwiazdy Morza Meeresstern obecna nazwa od 1946
Handlowa od 11 V 1995
Letnicka Schwarzerweg,
od 1946 Letniewska
obecna nazwa od 1952
Marynarki Polskiej Paul Beneke Weg,
na pamiątkę Paula Beneke,
od 1945 Narwik
obecna nazwa od 20 XII 1951 nr. 76–130, parzyste,
nr. 53–89, nieparzyste
rondo im. Tadeusza Mazowieckiego (przy tunelu pod Martwą Wisłą) od 28 IV 2016 upamiętnia premiera RP w latach 1989-1990
Antoniego Michny Eisenweg,
po 1945 Żelazna
obecna nazwa od 26 X 2000 upamiętniająca kierownika szkoły w Letnicy, zamordowanego w obozie Stutthof w 1940 roku
Narwicka od 5 XI 1979
Niecała Marienhüttenweg obecna nazwa od 1945
Park księdza kanonika Kazimierza Orkusza od 28 IV 2008 upamiętnia proboszcza kościoła św. Anny i Joachima (1953–1987)
al. Macieja Płażyńskiego od 29 IX 2016 część (zob. Brzeźno)
Pokoleń Lechii Gdańsk od 26 V 2011
Rybitwy Möwenweg obecna nazwa od 1945
Sielska Schraubenweg obecna nazwa od 1945
Stalowa Stahlweg obecna nazwa od 1945
Starowiejska Lauentaler Weg obecna nazwa od 1945
Sucha Nietenweg obecna nazwa od 1945
Szklana Huta Glashüttenweg obecna nazwa od 1945
Śnieżna Gustav Nachtigalstrasse,
na pamiątkę niemieckiego badacza Afryki (1834–1885),
w 1945 Słowińska
obecna nazwa od 1946
Uczniowska Redefkaweg obecna nazwa od 1945 od nr. 1 do nr. 44
Wielopole Carl Petersstraβe,
na pamiątkę niemieckiego polityka i podróżnika, badacza Afryki (1856–1918)
obecna nazwa od 1946
Wiślna Broschkischerweg,
na pamiątkę Matthiasa Broschkego
od 1945 Wiślana, od 1948 obecna nazwa
Załogowa Marxstraβe obecna nazwa od 1945
Żaglowa Segelstraβe obecna nazwa od 5 XI 1979
Liczba ludności dzielnicy Letnica
Rok Liczba ludności
2010 1386
2011 1192
2012 1333
2013 1355
2014 1328
2015 1284
2016 1315
2018 1280
RED
⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania